Accessibility links

کشانەوەی ئەمەریکا لە عێراق و سوریا بە کوێ دەگات؟


کشانەوەی هێزەکانی ئەمەریکا لە عێراق و هەروەها وەک دەگوترێت لە سوریاشدا کەوتووەتە ژێر کاریگەری فشارە ناوخۆییەکان، بەتایبەتیش لە واشنتن و بەغدا. ئەمە بێجگەلەوەی وەک زۆرێک لە چاودێر ئاماژەی پێ دەکەن، ئەگەر بێت و ئەمەریکا لەو دوو وڵاتە بکشێتەوە ئەوا مەترسیەکانی سەرهەڵدانەوە و بەهێزبوونەوەی داعش زیاتر دەبن.

هەر لە مەڕ ئەو مژارە سیاسیەدا، لە ماوەی هەفتەی رابردوو کۆشکی سپی و وەزارەتی دەرەوە و وەزارەتی بەرگریی ڕاگەیاندنیان لەسەر بوونی ئەمەریکا لە عێراق بڵاوکردەوە، بەڵام لە هیچکام لەو راپۆرتانەدا کشانەوەی ‌هێزەکان پشتراست نەکراوەتەوەو کاتێکی دیاری کراویش دانەنراوە.

لە دواپەرەسەندنەکانی ئەو هەنگاوانەش تاوەکو ئێستا ئەمەریکا و عێراق، دوو گەڕی وتوێژیان سازداوە، بەڵام وردەکاری ئەو وتوێژانە نەخراونەتە بەرچاو.

سەرۆکی ئینستیتوتی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست لەواشنتن پۆڵ سالیم لەو بارەیەوە دەڵێت "ئەو قسانەی دەکرێن لە مەڕ هەبوونی هێزی ئەمەریکا لە عێڕاق و سوریا پەیوەستە بە سیاسەتی نێوخۆیی ئەمریکاوە. هەروەها لە عێراقیش حکومەتەکەی سودانی لە ژێر فشاری ناوخۆدایە. تەنانەت لە ئەمەریکا بەر لە شەڕی ئیسرائیل وغەزە ئەم داواکاریە هەر هەبووە، بەڵام لە ئێستادا زۆر پێداگری لەسەر دەکرێت، لەبەر ئەوەی هێزەکانیان لە ناوچەکە رووبەڕووی هێرشی چەند جارەی ئێران بوونەتەوە".

سەرۆکی ئینستیتوتی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست لەواشنتن، پۆڵ سالیم
سەرۆکی ئینستیتوتی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست لەواشنتن، پۆڵ سالیم

بەرای ئەم شیکەرەوەیە، ئەگەر لێدانی جار جارەی هێزە ئەمەریکیەکان لە لایەن گروپە چەکداریەکانی سەر بە ئێرانەوە بەشێک بێت لە فشارە نێوخۆییەکە، هۆکارێکی دیکەشی، مەسەلەی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ئەمەریکایە. کەلە ئێستادا لە قۆناغی ساغکردنەوەی کاندیدی ئەو کێبڕکێ گەورەیەدان. پۆڵ سالیم دەڵێت "لەسەروەختی سەرۆکی پێشوو داناڵد ترامپدا، ویستی هێزە سەربازیەکانی لە سوریا بکشێنێتەوە، بەڵام بە فشاری جەنڕاڵەکانی ئەو کاتە، لەو بڕیارە پاشگەزیان کردەوە. ئەوەتا ئێستا لە کۆتایی دەسەڵاتی ئەم سەرۆکایەتیە دەخرێتەوە بەرباس. رەنگە لەسەرەتای دەست بەکاربوونی سەرۆکی نوێ، ئیدی ترامپ بێت، یان بایدن، بخرێتەوە بەرباس. بەشێک لە حیساباتە سیاسیەکەی ئێستا دەکرێت بە نموونە سەرۆک بایدن ناخوازێت هێزەکانی لە سوریاو عێراق لە لایەن میلیشاکانی سەر بە ئێرانەوە بە ئامانج بکرێن. ئەگەر روبدات وسەربازێک بکوژرێت، ئەوا دەبێت بایدن وەڵامی ئێران بداتەوە کە بایدن نایەوێت بەو ئاراستەیە بڕوات، لەبەر ئەوە هەوڵدەدات هەبوونی هێزەکانی لە ئەمەریکا کەمتر بکاتەوە".

عێڕاق بەو دۆخە سیاسیە ئاڵۆزەوەی نێوخۆی خۆیەوە، کاریگەریەکانی وڵاتێکی وەکو ئێرانیشی بەسەرەوەیە. پۆڵ سەلیم کە بەڕێوبەری ئینستیتیوتی خۆرهەڵاتی ناوەراستە بنکە لە واشنتن. هاوڕای ئەو بۆچونەیەو پێشی وایە جوگرافیای دەسەڵاتی ئێران لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست تا دێت بەرەو فراوان بوون دەچێت، لە ئەگەری کشانەوەی ئەمریکاش لە ناوچەکە، رۆڵی ئێران بەرفراوانتر دەبێت. پۆڵ سەلیم دەشڵێت "دۆخی سیاسی عێڕاق زۆر ئاڵۆزە، تێش دەگەم لە دۆخی سەرۆک وەزیرانەکەی. لە رویەکەوە دەیەوێت هاوڕای ئەو دەنگانە بێت کە دژی بوونی ئەمریکان لە عێڕاقدا، لە لایەکی ترەوە ئەوەش راستیە کە زۆرێک لە بەرپرسە عێڕاقیەکان، حەز دەکەن و سودیشیان بینیوە لە هاوکاری کردن لەگەڵ سوپای ئەمریکادا. وەک هەبونیان، لە رویەکەوە وەک بەردەوامی پرۆسەی شەڕی داعش، لە رویەکی تریشەوە، راگرتنی باڵانسە لە نێوان رۆڵی ئەمەریکا و دەسەڵاتی باڵای هەوادارانی ئێران لە عێراقدا".

لە ئەمەریکا رایەکی بەرفراوان هەیە کە بۆچی هێزەکانیان لە سوریا ، یان عێڕاق بێت؟ بەشێکی زۆریان پێیانوایە، ئەمەریکا خەریکی چاککردنی دۆخی نێوخۆی وڵاتەکە بێت چاکترە. ئەو رایەش لە کاتی پرۆسەی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی، رایەکە، دەنگ دەداتەوە. پۆڵ سەلیم سەرەڕای ئەو بۆچوونە، پێی وایە حیزبە نەیارەکانیش لەو ململانێ سیاسیەدا چەکی دی بەکاردەهێنن "لایەنە سیاسیە نەیارەکانی ئەمەریکا پێیان وایە، لەو دۆخەی کە ئێران بەردەوامە لە دژایەتی کردنی ئەمەریکا لە رێگای میلیشیاکانەوەو هێرشی درۆنی بۆسەر بنکە سەربازیەکانی. سیاسەتی ئەمەریکا لە هەمبەر ئێران لاوازە. بەڵام بە رای من پاشەکشێ نەبووەتە بڕیار، بەڵکو زیاتر بیرکەدنەوەیە. لەو باوەڕیەشدام بایدن وەک سیاسیەکی موخەزڕەم رێو شوێنی پێویست دەدۆزێتەوە، بۆ وەڵامدانەوەی ئێران".

لە چەند ساڵی رابردوودا، چوونەوەی ئەمەریکا بۆ عێڕاق و بۆ سوریاش بۆ شەڕی دەوڵەتی ئیسلامی بوو. ئەزمونی ئەمەریکاش لەسەروەختی سەرۆک ئۆباما روونە کە پاش پاشەکشێی لە عێراقدا لە ساڵی 2011 دا بۆشاییەکی ئاسایشی فراوان لە عێراق بەجێما کە حکومەتی عێڕاقی نەیتوانی پڕی بکاتەوە و زۆرێک لە چاودێرانیش پێیان وایە دروست بوونی داعش ئاکامەکەی بوو.

لە ئێستاشدا لە عێراق سەڕەرای رای زۆرێک لەو حیزبانەی نزیکن لە ئێرانەوە بۆ پشەکشێی سوپای ئەمەریکا، کەم نین ئەو رایانەش کە دەترسن پاش پاشەکشێی تەواوی هێزەکانی ئەمەریکا لە عێراق، وەها باکت کە هێزە ئاسایشیەکانی عێڕاق نەتوانن بە باشی جڵەوی دۆخەکە راگرن. بە تایبەتی هێشتا مەترسیەکانی شانە نوستووەکانی داعش لە ئارادایەو ناو بەناویش لە عێراق زەبر لە هێزە عێڕاقیەکان دەگەیەنن. هەروەها لە سوریاش چالاکیە سەربازیەکانیان نەوەستاندووە. لەو بارەیەوە پۆڵ دەڵێت "ئەگەر ئەمەریکا بکشێتەوە، مەترسی سەرهەڵدانەوەی داعش لە ئارادایە. ئەمەریکا، لە بەر داعش روی کردەوە سوریاو عێراقیش، هۆکارە سەرەکیەکەی ئەوە بووە . ئێستاش لە سوریا بەهێزن و تا ڕادەیەک لە عێڕاق لاواز بوون. بەڵام ئەگەر لەسوریا داعش بەهێز بێتەوە، بە دڵنیاییەوە لە عێراقیش سەرهەڵدەداتەوە".

XS
SM
MD
LG