وه‌رگێڕان یه‌کێکه له پێویستییه ژیارییه‌کانی فه‌رهه‌نگی نه‌ته‌وه‌کان و واڵاکردنی ده‌روازه‌کانه به ڕووی تایبه‌تمه‌ندێتی و کولتوری یه‌کدیدا.
وه‌رگێڕان له زمانێکه‌وه بۆ زمانێکی تر هێنده‌ی نوسینی ده‌قێک گرنگه و له‌وانه‌شه له هه‌ندێک باردا که‌سی وه‌رگێڕ زیاتر له نوسه‌ری ده‌قه‌که ماندووبێت به وه‌رگێڕانه‌که‌یه‌وه. بۆچی؟
کاتێک نوسه‌رێک له نوسینی ده‌قه‌که‌یدا قاڵ ده‌بێته‌وه، هه‌ست و نه‌ستی لای ده‌قه‌که‌ی خۆی ده‌بێت و داڕشتنه‌که‌ی به زمانه ڕه‌سه‌نه‌که‌ی خۆیه‌تی، به‌ڵام بۆ که‌سی وه‌رگێڕ کاتێک بڕیار بۆ وه‌رگێڕانی ده‌قێکی دیاریکراو ده‌دات هه‌نگاوی هه‌ره به‌رایی پێویسته خاوه‌نی شاره‌زاییه‌کی ورد بێت له سروشتی هه‌ردوو زمانه‌که‌دا.
وه‌رگێڕان به هه‌نگاوێکی ئێجگار گرنگی پێکتر ئاشنا کردنی فه‌رهه‌نگه‌کان داده‌نرێت. ئه‌گه‌ر که‌سی وه‌رگێڕ نه‌توانێت شاره‌زایانه بابه‌ته‌کان وه‌ربگێڕێته سه‌ر زمانی نه‌ته‌وه‌که‌ی ئه‌وا بێگومان ڕێک وه‌ک ئه‌وه‌ی لێدێت کار له‌سه‌ر شکاندنی پایه‌کانی لێکتێگه‌یشتنی فه‌رهه‌نگه‌کان بکات.
زانینی زمانه‌کان به کۆڵه‌که‌یه‌کی پرۆسه‌ی وه‌رگێڕان داده‌نرێت، به‌ڵام به‌ته‌نها زانینی زمانه‌کان به‌س نین بۆ کاری وه‌رگێڕان، چونکه هێنده‌ی زمان زانین گرنگه ئه‌وه‌نده‌ش به‌هره‌ی نوسین و داڕشتن و ته‌کنیکه‌کانی نوسین گرنگن بۆ گه‌یاندنی په‌یامه‌کانی له ده‌قێکدا هاتوون.
ئایا هه‌ر ته‌نها شاره‌زاییه‌کی قوڵ له زمانی دایکدا، و زانینی زمانێکی تر که ده‌قه‌که‌ی لێ وه‌رده‌گێڕدرێت به‌سه بۆ وه‌رگێڕان؟
یه‌کێک له خاڵه گرنگه‌کانی تری وه‌رگێڕان، شاره‌زاییه له مێژوو و ئه‌فسانه‌کان و په‌یوه‌ندییه کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کانی نه‌ته‌وه‌کانی تر تا که‌سی وه‌رگێڕ بتوانێت زیره‌کانه خوێنه‌رانی ئه‌و ده‌قه به تایبه‌تمه‌ندێتییه‌کانی نه‌ته‌وه‌ی به‌رامبه‌ر ئاشنا بکات.
میوانی بەرنامە:
سەڵاحەدین بایەزیدی، نوسەر و وەرگێڕ
به‌لای زۆرێک له ڕوناکبیرانه‌وه، وه‌رگێڕانی ده‌قه‌کان هه‌نگاوه گه‌وره‌که‌ی یه‌کتر ناسینه ئه‌گه‌ر بێتوو به شێوه‌یه‌کی بابه‌تییانه ئه‌م کاره‌ی وه‌رگێڕان بکرێت به‌ڵام گه‌ر وه‌رگێڕان وه‌ک کاڵایه‌ک سه‌روسه‌ودای له‌گه‌ڵدا بکرێت و ئامانج لێی ته‌نها پڕکردنه‌وه‌ی کتێبخانه‌کان بێت ئه‌وا بێگومان زیانێکی گه‌وره ده‌دات له یه‌کتر ناسینی ڕاسته‌قینه‌ی فه‌رهه‌نگ و کولتوره‌کاندا.
له ئێستادا ژماره‌یه‌کی زۆری ده‌زگاکانی چاپ و په‌خش کردن هه‌ن و هه‌ر یه‌که‌شیان هێنده‌ی له توانایدا بێت به‌رهه‌می وه‌رگێڕدراویان هه‌ن، به‌ڵام پرسیاره سه‌ره‌کییه‌که له‌وه‌دایه ئایا پێداچوونه‌وه به ده‌قێکی وه‌گێڕدراودا ده‌که‌ن؟ ئه‌گه‌ر ده‌یکه‌ن پێوانه‌کانی ئه‌و پێداچوونه‌وه‌یه چین؟ یان هه‌ر ته‌نها ناوی که‌سی وه‌رگێڕ به‌سه بۆ بڵاوکردنه‌وه‌ی ده‌قه وه‌رگێڕدراوه‌که؟
ئایا مه‌رجه که‌سی وه‌رگێڕ شاعیر یان نوسه‌ر بێت تا بتوانێت ده‌قێکی بیانی وه‌ربگێڕێت؟
کام وه‌رگێڕانه سه‌رکه‌وتووه، ئایا ئه‌وه‌ی له زمانی خودی نوسه‌ره‌که‌وه وه‌رده‌گێڕدرێت یان ئه‌وه‌ی له ده‌قێکی پێشتر ورگێڕدراوه‌وه وه‌رده‌گێڕدرێت بۆ زمانی کوردی؟
کامه‌یان بۆ خوێنه‌ری کورد گرنگتره و چێژی زیاتری لێوه‌رده‌گرێت، وه‌رگێڕانی ده‌قێک یان به کوردی کردنی ده‌قێك؟
ئایا له پرۆسه‌ی وه‌رگێڕاندا ئه‌وه دروسته بگوترێت وه‌گێڕان به ده‌ستکارییه‌وه، یان وه‌رگێڕان به کورتکردنه‌وه‌وه، یان وه‌رگێڕان به داڕشتنه‌وه؟
ئایا نه‌بوونی زمانێکی ستانده‌ری کوردی زیانی له ژانری وه‌گێڕان داوه؟
بۆچی ده‌قی وه‌رگێڕدراومان بۆ کوردی زۆرن و به‌ڵام ده‌قی وه‌رگێڕدراوی کوردی بۆ زمانه‌کانی تر که‌من؟
(سه‌ڵاحەدین بایه‌زیدی) نوسه‌ر و وه‌رگێڕ له به‌رنامه‌ی ( ژیان له فه‌رهه‌نگدا) وه‌ڵامی ئه‌م پرسیارانه و پرسیار و سه‌رنجه‌کانی ئێوه‌ی ئازیزیش ده‌داته‌وه:
