یاسای نەوت و غاز لە عێراق جارێکی تر دێتەوە سەر شانۆی سیاسی و وتووێژەکانی ئەو بوارە هەستیارەی کە ئابوری وڵاتێکی وەک عێراق و هەرێمی کوردستانیشی پێوە گرێ دراوە.
لە دوای 2003 ەوە هەتا ئێستا لە عێراق یاسای نەوت و غاز نەبووەتە یاسایەکی نیشتمانی. نەبوونی یاساش کۆمەڵێک گرفتی هەڵپەسێردراوی لە نێوان هەرێم و حکومەتی فیدراڵی عێراقدا هێناوەتە کایەوە.
زیاتر لە 20 ساڵە وتووێژ سەبارەت بەم یاسایە دەکرێت کە ئاکامەکەی لە ڕەشنووسی یاسا تێپەڕی نەکردووە. لە ساڵی 2006 ەوە 4 ڕەشنووسی یاسای نەوت و غاز لەسەر مێزی دانوستانەکانی لایەنە سیاسیەکان بەجێماون، بێ ئەوەی بگەن بە رێکەوتن و یاساکە بچێتە ناو پەرلەمانەوە و دەنگدانی لەسەر بدرێت و لە ڕەشنووسەوە ببێتە یاسا.
با بزانین ئەم جارە سەرۆک وەزیرانی عێراق محەمەد شیاع سودانی لە خستنەڕووی دوا ڕەشنووسدا سەرکەوتوو دەبێت. لە کاتێکدا لە دوا ڕەشنووسدا کە دەست میدیاکان کەوتووە، تا ڕادەیەک مافەکانی حکومەتی هەرێم پەراوێز خراو دەرکەوتووە. وەک ئەم شارەزایەی بواری نەوتیش محەمەد حسێن کە ئەندامی دەستەی ئیداری تۆڕی ئابوریناسانی عێراقە، پێی وایە"دوای گفتوگۆی نێوان هەرێم و بەغدا لەسەر دوا ڕەشنووس. لە سەرۆک وەزیرانەوە ڕەشنووسێکی تر دەردەچێت کە ڕەنگە لایەنەکان لەسەری کۆک بن. یاخود هەمان دیمەنی ڕابردوو دووبارە دەبنەوە و گەڕەکانی دانوستاندن بێ ئاکام بن" .
بەپێی ئەم شارەزایە "کۆتا ڕەشنووسی یاسای نەوت و غازی عێراقی لەگەڵ وەفدی هەرێمدا وتووێژی لەسەر کراوە، پاش ئەوە وەکو سەرۆک وەزیرانی عێراق پرۆژەیەکی دی دەخاتە ڕوو. روونە لایەنی عێراقی وەها دەخوازن کە زۆرترین دەسەڵاتەکانی لەو کێڵگانەی کە تاوەکو ساڵی 2003 نەدۆزرابوونەوە هەبێت کە بە کێڵگە تازەکان ناو دەبرێن. حکومەتی هەرێمیش دەخوازێت دەسەڵاتی زۆری هەبێت، دەسەڵاتی گرێبەستکردن و فرۆشتن و فراوانکردنی کێڵگەکان و هاوردەکردن. ئەو خاڵانە مایەی مشتومڕی هەردوو وەفدەکە بوو، ئیتر نازانرێت کە چۆن لەو ڕەشنووسەی ئێستا کە کاری لەسەر دەکەن ، ئەو گرفتانە چارەسەر دەکەن".
بە پێی لێدوانی ئەم شارەزایە بۆ دەنگی ئەمەریکا، تەنها هەرێمی کوردستان گرفتی لەگەڵ یاساکەدا نیە، بەڵکو ئەو شارانەی تریش هاوتای بەسرا و ئەنبار کە نەوت بەرهەم دێنن. جوڵەی سیاسی لە ئارادایە، کە چۆن سوود لە بەهەرێمبوونی ناوچەکانیان وەربگرن. لەو یاسایەشدا مافی ئەو شارە بەرهەمهێنانە مسۆگەر بکرێت.
لە ماوەی ڕابردوو، یاسای بودجەی حکومەتی عێراقی بۆ ساڵی 2023 بینرا کە بە چ دۆخێکدا گوزەرا و تا تێپەڕ کرا. ئەم شارەزایە لای وایە ئەگەر هەمان سیناریۆ دووبارە بێتەوەو بە ڕێکكەوتنێکی شکستخواردووی سیاسی، یاساکە بخرێتە دەنگدانەوە، دۆخی یاسای نەوت و غاز سەرکەوتوو نابێت. لەو بارەیەوە دەڵێت " لە سەدا هەشتای یاساکە بابەتی تەکنیکیە کە هەموویان لەسەری کۆکن، ئەمێنێتەوە لەسەدا بیستی یاساکە کە پەیوەستە بە دەسەڵاتی پەرەپێدانی کێڵگە نەوتیەکان و فرۆشتن و گرێبەست و هەناردەکردن، ئەوانە ئەو خاڵە گرنگانەن کە ناکۆکیان لەسەرە، بۆ چارەسەرکردنیان بە دڵنیاییەوە گەڕێکی وتووێژی سیاسی و بەردانەواندنی لێ دەکەوێتەوە، ئەوسا دەنێردرێتە پەرلەمانەوە. لەم دۆخەدا حکومەتی سودانی تاڕادەیەک پێویستی بە پشتیوانی سیاسی لایەنە کوردیەکان هەیە، لە بەرامبەریشدا حکومەتی هەرێم وەک رابردوو نییە، دەستی بەستراوە لە بازاڕە نێو دەوڵەتییەکان و هەناردەکردن و فرۆشتنی نەوت. دەروازەی ئابوری جگە لە بەغدای لەبەر دەستدا نەماوە، لەو بڕوایەدام کێشە هەڵپەسێردراوەکان دەریچەی زیاتری لە بەردەمدایە".
بە پێی زانیارییەکان لە چەند ڕۆژی ڕابردوو لە بەغدا گفتوگۆ لەسەر یاسای نەوت و غاز کراوە لە نێوان وەفدی حکومەتی هەرێم و وەفدی دانوستانکاری حکومەتی عێراقی. بە پێی ئەو رەشنووسە کە دەست هەندێک لە میدیاکان کەوتووە، دەڵێن ئەگەر ببێتە یاسا ئەوا، شتێک نامێنێت بە ناوی نەوت و غازی هەرێمی كوردستان.
هەر لەو بارەیەوە محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق لە كۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند كۆبوونەوەیەكی گرنگ بە ئامادەبوونی سەركردە سیاسییەكان و تەکنیکارەکان لە وەزارەتی نەوتی عێراق و وەزارەتی سامانە سروشتییەكان و یاساییەكان ئەنجام دەدرێت بۆ گفتوگۆكردن لەسەر یاسای نەوت و غاز، هەندێک دیدگا هەیە پێویستی بە بڕیاری سیاسی هەیە.
بەپێی ڕەشنووسی یاسای نەوت و غازی عێراق، ئەنجومەنێک پێكدێت بە ناوی (ئەنجومەنی فیدراڵی نەوت و غاز) بە سەرۆكایەتی سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران یان هەر كەسێک كە ئەو دیاری دەكات، ئەندامانی ئەو ئەنجومەنە پێکهاتوون لە وەزیری نەوتی عێراق و وەزیری دارایی عێراق و وەزیری پلاندانانی عێراق و پارێزگاری بانكی ناوەندی و وەزیری سامانە سرووشتییەكانی هەرێم، هەروەها پارێزگاری سێ پارێزگا لەو پارێزگایەنەی نەوت بەرهەمدەهێنن و لە چوارچێوەی هەرێمی كوردستاندا نین.
بەپێی لێدوانی شارەزای بواری نەوت محەمەد حسێن دەڵێت "ئەو ڕەشنووسە دوای گفتوگۆ جارێکی تر دەخرێتەوە ڕوو ، وتووێژی لەسەر دەکرێت. ئەوەی ئێستا لە لایەن حکومەتی هەرێمەوە ڕەد کراوەتەوە، چونکە ئەو ڕەشنووسە نوێنەری گۆشەنیگای عێراقی دەکات، بە دڵنیاییەوە لایەنی عێراقی وەها دەخوازن کە زۆرترین دەسەڵاتیان بەسەر ئەو کێڵگە نەوتیانەدا هەبێت کە لە ساڵی 2003 دا دۆزراونەتەوە لە بەرامبەردا حکومەتی هەرێمیش دەخوازێت زۆرترین دەسەڵاتیان بەسەردا هەبێت".
ئەمێنێتەوە ڕێکەوتنە سیاسیەکان چۆن هەموو ئەو کەفو کوڵانە لە یاسایەکی نیشتمانی نەوتدا بەرجەستە دەکات، کە بەرای ئەو شارەزایەش وتووێژە سیاسیەکان بڕیاردەرەکە دەبن.