دوای نزیکەی هەشت مانگ لە ڕاگرتنی نەوتی هەرێمی کوردستان لە ڕێگای تورکیاوە، بەهۆی بڕیارێکی دادگای ناوبژیوانی پاریس، شاندێکی وەزارەتی نەوتی حکومەتی فیدراڵ بە سەرۆکایەتی وەزیری نەوت گەشتە هەولێر، بە مەبەستی چارەسەرکردنی گرفتەکانی پێش هەناردەکردنی نەوت و دانیشتن لەگەڵ کۆمپانیاکانی بواری نەوت و ڕێکەوتن لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستان.
سەردانی شاندەکە، دوای ئەوەهات کە دوو ڕۆژ لەمەوبەر لە ئێوارەیەکی درەنگدا، محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عێراق، گەشتە هەولێر و لەگەڵ مەسرور بارزانی سەرۆک وەزیرانی هەرێمی کوردستان کۆبوویەوە و ڕێکەوتن کرا.
حەیان عەبدولغەنی وەزیری نەوتی عێراق لە نێوفرۆکەخانەی هەولێر، لە کۆنفرانسێکی ڕۆژنامەوانیدا ئامانجی سەردانەکەی لەگەڵ شاندی یاوەری بۆ هەرێمی کوردستان خستەڕوو و ئاماژەی بەوە کرد،" هاتووین تا تەواوی کێشەکانی پێش هەناردەکردنی نەوت چارەسەر بکەین، چونکە هەناردەکردنی نەوت بۆ عێراق گرنگە و بودجە پێویستی پێیەتی، بەوپێەی سامانی سروشتی سەرەکی بۆ عێراق نەوتە."
حەیان عەبدولغەنی وتیشی،" دید و بۆچوونی هەردوو حکومەتی عێراق و هەرێمی کوردستان سەبارەت بە دووبارە بەرهەمهێنان و هەناردەکردنی نەوتی کوردستان نزیکە لە یەکەوە، بەگوێرەی یاسای گشتی عێراقی فیدراڵ، ڕۆژانە دەبێ هەرێمی کوردستان 400 هەزار بەرمیل نەوتی ڕادەستی وەزارەتی نەوتی عێراق بکات، بۆیە هەوڵدەدەین بەربەستەکان لە کوێبن لای بدەین و بەشێوەیەکی ئاسانتر نەوتی کوردستان هەناردە بکرێت."
کەمال محەمەد وەزیری سامانە سروشتیەکانی حکومەتی هەرێمیش بەوەکالەت، ڕایگەیاند،" یەکێک لە هۆکارەکانی هاتنی ئەم سەردانە بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە، پێش دوو ڕۆژ سەرۆکی وەزیرانی عێراق سەردانی هەرێمی کوردستانی کرد و لەگەڵ سەرۆک وەزیرانی هەرێمی کوردستان ڕێکەوتنکرا، ئەوە بووە هۆی ئەوەی ئەم شاندە بێنە کوردستان بۆ چارەسەری کێشەکان."
وەزیری نەوتی عێراق، ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد" وەک هەنگاوی یەکەم، ڕێکەوتنە لەگەڵ ئەو کۆمپانیایانەی نەوتی کوردستان بەرهەمدەهێنن و ڕێکەوتنی سەرەتایشمان لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستاندا هەیە، ئەوەی کێشە بێت هەوڵی چارەسەری دەدەین لەم دوو ڕۆژەدا، هەروەها لێکتێگەشتنی باشمان هەیە لەگەڵ حکومەتی تورکیا."
کەمال محەمەد، وەزیری سامانە سروشتیەکانی حکومەتی هەرێم بەوەکالەت، وتیشی،" لە یاسای بودجەی گشتی فیدراڵ نزیکەی شەش دۆلار بۆ دەرهێنانی هەر بەرمیلێک دیاریکراوە، بۆیە ئەم نرخە ناگونجێت لەگەڵ گرێبەستەکانمان، ئەوان هاتوون تا تەواوی کێشەکان چارەسەر بکەن و هەناردەکردنی نەوت دەستپێبکات."
پرسی نەوت، سالانێکە بووەتە "گرێ کوێرە" ی نێوان هەرێم و حکومەتی فیدراڵ و کێشەکانی بەرە و تونێلێکی تاریک بردووە، ئەوەش وایکردووە هەرێمی کوردستان بەرە و دۆخێکی ئابوری خراپ ببات.
عەلی حەمە ساڵح ئەندامی پێشووی پەرلەمانی کوردستان بە دەنگی ئەمەریکای، ڕاگەیاند،" یەکێک لە گرفت و ناکۆکیە گەورەکان، دۆسیەی کۆمپانیا نەوتیەکانە، ئەویش چەند جۆرێکە و کۆمپانیا نەوتیە بەرهەمهێنانیەکان ئەڵێن "ملیارێک دۆلار" مافمان لای حکومەتی هەرێمی کوردستانە و داوای مافی خۆیان دەکەن و هەرێمیش ئەڵێ ئێمە توانای دانەوەیمان نیە."
ئەو ئەندامی پێشووی پەرلەمانی کوردستانە، وتیشی،" لە ماوەی ڕابردوو کۆمپانیاکان لەگەڵ حکومەتی عێراقی قسەیان کردووە، تاوەکو حکومەتی عێراق بێتە ناو ئەم دۆسیەوە و مافەکانیان بداتەوە، بەڵام تێگەشتنی ئێمە بۆ ئەم دۆخە، ئەگەر حکومەتی عێراق ئەم دۆسیەیە نەگرێتە ئەستۆ واتا هەم ماف، هەم پێداچوونەوە بەگرێبەست، بۆ چارەسەری ئەم گرفتە گەورەییە، ئەوە کاریگەری دانیشتنەکان نابێت، هەروەها ئەگەر چارەسەر ئەو پارەیەی کۆمپانیاکان نەکرێت، ئەوە کاریگەری گەورەی دەبێت لەسەر ئاستی بەرهەمهێنانی نەوت، هەموو کاریگەریەکیش ئەوکات کاریگەری دەبێت لەسەر بەشە بودجەی هەرێمی کوردستان و خەڵک زەرەر مەند دەبێت."
لەوکاتەوەی نەوتی کوردستان ڕاگیراوە، تائێستا دەیان جار شاندی هەرێم و بەغدا کۆبوونەتەوە، بەڵام نەگەشتووەنەتە ڕێکەوتنی کۆتایی، زیادبوونی ناڕەزایی موچەخۆران و خراپی بژێوەی ژیانی خەڵک وایکردووە هەرێم ڕازیبێت بە زۆرینەی مەرجەکانی حکومەتی فیدراڵ، لە چوار چێوەی کۆبوونەوەکان سەردانی شاندەکەی نەوتی عێراقە بۆ هەرێمی کوردستان، چاودێرانی سیاسی ڕایان وایە هەر دانیشتنێک ڕەتنەکرێتەوە دەرئەنجامەکەی باش دەبێت.
دکتۆرهیوا سەید موسلیم، چاودێری سیاسی بە دەنگی ئەمەریکای، ڕاگەیاند" پرسی نەوت لەنێوان هەرێم و بەغدا پرسێکی ئاڵۆزە، خۆی دەبینێتەوە لە ڕاگرتنی هەناردەکردنی نەوت، بەپێی یاسا بەپێی ئەو بڕیارەی دادگای ناوبژیوانی پاریس، دەستپێکردنەوەی نەوت لە ڕووی تەکنیکیەوە گرفتە لە ڕووی یاسای و سیاسیەوە بەهەمان شێوە، چونکە تورکیا هێشتا نەهاتووەتە ژێر باری ئەوەی ڕازیبێت، ئەو نەوتە جارێکی تر بڕواتەوە."
ئەو چاودێرە، وتیشی،" نەبوونی یاسای "نەوت و غاز" کە بڕیار بوو، لە دوای پەسەند کردنی بودجەی عێراق، لە پەرلەمانی عێراق دەربچێت تائێستا ئەو یاسایە دەرنەچووە، ئەمەش دیسانەوە گرفتە، واتا کێشەکان زۆر زۆرن لەنێوان هەرێم و حکومەتی فیدراڵ بۆ ئەوەی کێشەی هەناردەکردنی نەوت چارەسەر ببێت."
دکتۆر هیوا، ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد،" کۆبوونەوە و گفتوگۆکردن لەسەر تەواوی پرسەکانی نەوت، بە دووری دەزانم بگەنە ڕێکەوتنی کۆتایی، بەڵام هەنگاوەکە گرنەکە، چونکە لە پێشووتر هەرێم و حکومەتی فیدراڵ یەکتریان تۆمەتبار دەکرد، ئێستا هاتوون دانیشتوون ئەمە بۆ خۆیی باشە."
شاندەکەی حکومەتی فیدراڵ، بڕیارە تا دوو ڕۆژ لە هەولێر ببمێننەوە، سەرلەبەری کێشەکان گفتوگۆی لەبارەوە بکەن، تا بەزووی بڕیاری پێویست لەبارەیانەوە بدرێت بۆ هەناردەکردنەوەی نەوتی کوردستان، لە ڕێگای تورکیاوە.
ڕاپۆرتی دیار جەمال
