شارەزایانی بواری ئابووری ڕایدەگەیەنن، ئەگەری دابەزینی نرخی نەوت و کەمبوونەوەی خواست لەسەر نەوت لە بازاڕەکانی جیهاندا، عێراق دووچاری گرفتی ئابووری دەکات، بەو پێیەی داهاتی نەوت سەرچاوەی سەرەکی داهاتی عێراقە.
محەمەد حسێن، شارەزای بوری ئابووری و وزە، بە دەنگی ئەمەریکای ڕاگەیاند،"عێراق مانگانە بە بەهای زیاتر لە نۆ تریلیۆن دینار نەوت دەفرۆشێت، یەک تریلیۆنی بۆ خەرجی کۆمپانیاکانە و هەشت تریلیۆنەکەی تری تەنها بەشی موچە دەکات. پارەیەکی وای بۆ خەرجییەکانی دەوڵەت بۆ نامێنێتەوە."
عێراق یەکێکە لە ئەندامە سەرەکییەکانی رێکخراوی ئۆپیک، ڕۆژانە نزیکەی سێ ملیۆن و دووسەد هەزار بەرمیل نەوت ڕەوانەی بازاڕەکانی جیهان دەکات.
محەمەد حسێن دەڵێت،"گەر نرخی نەوت دابەزێت ئەوکات عێراق دووچاری گرفتی ئابووری دەبێت، دەبێت قەرزی ناوخۆیی یان دەرەکی بکات، یاخود باج و گومرگ لەسەر خەڵک زیاد بکات بۆ ئەوەی خەرجی کەمبکاتەوەو داهات زیاد بکات."
لە ئێستادا نرخی بەرمیلێک نەوتی خاوی تەکساس نزیکەی 66 دۆلار و نەوتی برێنت نزیکەی 70 دۆلارە، هەروەها نرخی بەرمیلێک نەوتی عێراق لە بازاڕەکانی جیهان نزیکەی 71 دۆلارە.
ئەوەی مەترسی دابەزینی نرخی نەوتی لە بازاڕەکانی جیهان دروستکردووە، لاوازبوونی چالاکییە ئابوورییەکان و کەمبوونەوەی خواستە لەسەر نەوت، بەتایبەت وڵاتی چین کە دووەم گەورە بەکارهێنەری وزەیە لەسەر ئاستی جیهان دووچاری پاشەکشەی ئابووری بووە.
عێراق لە ئەگەری دابەزینی نرخی نەوت دەبێت بڕی ناردنە دەرەوە کەم بکاتەوە، بەو پێیەی ئەندامێکی سەرەکی ڕێکخراوی ئۆپیکەو بۆ ڕاگرتنی نرخ، وڵاتانی بەرهەمێنەری وزە ناچارن بڕی خستنە بازاڕی نەوت کەم بکەنەوە.
سەرچاوەیەکی سیاسی ئاگادار کە نەیویست ناوی ئاشکرا بکرێت، بە دەنگی ئەمەریکای ڕاگەیاند،"دابەزینی نرخی نەوت کاریگەری زۆری لەسەر بودجەی عێراق نابێت، چونکە بودجەی ئیستیسماری عێراق زۆر نییەو پرۆژە بەگەڕ خراوەکان کەمن."
هەروەها وتیشی،"بودجەی تەشغیلی کە تایبەتە بە موچەو خەرجی حکومەت بۆ ساڵی 2024 پارەی تەواوی بۆ دابینکراوە، بۆیە هیچ گرفتێک لە موچەو بودجەی وەزارەتەکان ڕوو نادات."
لە حاڵەتی دابەزینی نرخی نەوت و کەمبوونەوەی داهات، بەدوور نازانرێت مەترسی لەسەر ئەو بڕە پارەیەش دروست ببێت کە مانگانە عێراق بۆ موچەی موچە خۆرانی هەرێم ڕەوانەی دەکات، کە بڕەکەی سەرووی 900 ملیار دینارە.
هەرچەندە حکومەتی عێراق مانگانە موچەی موچەخۆرانی هەرێمی کوردستان ڕەوانە دەکات، بەڵام ناو بە ناو ناردنی ئەو بڕە پارەیە لە وادەی خۆی دوادەکەوێت و هۆکارەکەی بۆ چارەسەر نەکردنی کێشەکانی نێوان هەولێرو بەغدا بەشێوەی ڕیشەیی دەگێردرێتەوە.
بەشێک لە شارەزایانی ئابووری پێیانوایە، دواکەوتنی ناردنی پشکی هەرێم بۆ نەبوونی سیستەمی بانکی و ناکۆکی نێوان هەولێر بەغدا لەسەر هەندێک بابەتی دارایی دەگەرێتەوە.
بەشێکی تر لە شارەزایانی ئابووری وایدەبینن، عێراق "مومامەتەڵە" دەکات و خواستی ناردنی پارەی بۆ هەرێم نییەو ناچارە، بەو پێیەی هیچ داهاتێکی لە هەرێم دەست ناکەوێت و گەر پارەش ڕەوانەی هەرێم نەکات، فشاری لەسەر دروست دەبێت و دۆخەکە وەکو ئابڵوقە خستنە سەر هەرێم لێکدەدرێتەوە.
محەمەد حسێن دەڵێت،"کەمبوونەوەی داهاتی عێراق بە پێی یاساو دەستورو لۆژیک نابێت کاریگەری لەسەر ئەو بڕە پارەیە هەبێت کە بۆ هەرێمی کوردستانی دەنێرێت، بەڵام ترس و گومان هەیە لەوەی پارەکە کەمبکاتەوە چونکە دواجار خۆی گرفتی داهاتی دەبێت."
گرفتە داراییەکانی نێوان هەرێم و بەغدا لەکاتێکدایە، بەهۆی سکاڵایەکی حکومەتی عێراق لە دادگای ناوبژیوانی پاریس ناردنە دەرەوەی نەوتی هەرێم نزیکەی ساڵ و نیوێکە ڕاگیراوە، هیچ وادەیەکیش بۆ ناردنە دەرەوەی نەوتی هەرێم دیاری نەکراوە.
شارەزایانی بواری وزە، ئەگەری دەستپێکردنەوەی ناردنە دەرەوەی نەوتی هەرێم بەدوور دەزانن، بەو پێیەی گەر عێراق نەوتی هەرێم ڕەوانەی دەرەوە بکات، ناچارە بڕی ناردنە دەرەوەی نەوتی بەسرە کەمبکاتەوەو ئەمەش لەڕووی ئابوورییەوە لە بەرژەوەندی نییە، چونکە تێچووی نەوتی هەرێم زۆر گرانترە لە تێچووی نەوتی بەسرە.
چاودێران پێیانوایە، ناردنە دەرەوەی نەوتی هەرێم لە ڕووی سیاسیشەوە لە بەرژەوەندی عێراق نییە، گەر ناردنە دەرەوەی نەوت دەست پێبکاتەوە پەیوەندیە دەرەکییەکانی هەرێم گەشە دەکاتەوەو کۆنترۆڵی عێراق بەسەر هەرێم دا لاواز دەبێت.
