ئه‌م حه‌وتوه 24مین ساڵوه‌گه‌ڕی سه‌رکوتی خوێناوی خۆپێشانده‌ران له لایه‌ن پارتی کومۆنیستی چین له گۆڕه‌پانی تیانانمێنه. دوای دوو ده‌یان داواکاری هه‌یه بۆ ئه‌وه‌ی بزانن ئه‌و کاره‌ساته چۆن ڕووی دا. په‌یامنێری ده‌نگی ئه‌مه‌ریکا بێل ئاید ئه‌م ڕاپۆرته‌ی ئاماده کردوه.
جانگ شێن لانگ کوڕه‌که‌ی له سه‌رکوتی سه‌ره‌تای مانگی جوونی 1989 له ده‌ستدا. ئه‌و خانمه هیواداره ڕێبه‌رانی نوێی چین بتوانن سه‌رله‌نوی هه‌ڵیسه‌نگێننه‌وه چی ڕوویدا، به‌ڵام نیگه‌رانیشه که ئه‌و ڕێبه‌رانه هه‌روا هه‌ڵه‌کانی پارتی کومونیست به هێند نه‌گرن.
شێن لانگ: ئه‌و ده‌ڵێت هیواداره ڕێبه‌رانی نوێ بتوانن ئاگاهی سه‌باره‌ت به کوشتاری تیانانمن بده‌ن له ده‌مێکدا به‌شه‌کانی دیکه‌ی جیهان ڕێبازێکی شیلگیریان نه‌گرتۆته به‌ر وه‌ک ده‌ڵین ئه‌وان ده‌یانه‌وێت بزانن چی ڕوویدا.
شێن لانگ به‌شێک که گرووپی دایکان و باوکان، خزم و دوستانی ئه‌وانه‌ن کوژراون و به دایکانی تیانانمێن ناسراون. له وه‌تا 1995، گرووپه‌که هه‌روا گوشاری بۆ حکومه‌ت هێناوه سه‌باره‌ت به ڕووداوی 4ی مانگی جوون ڕاستی بڵێت و که‌سانی به‌رپرسیار بخاته به‌رده‌م دادپرسین.
گرووپه‌که ده‌ڵێت له‌وه‌تا ئه‌و کاته‌وه 36 نامه‌یان بۆ ڕێبه‌رانی پارتی کومۆنیست نووسیون، به‌ڵام ئه‌و ڕێبه‌رانه تاقه وه‌ڵامێکیان نه‌داوه‌ته‌وه.
فرمانی ڕه‌سمی پارتی کومۆنیست سه‌باره‌ت به خوپێشاندانه‌کانی تیانانمێن ئه‌وه‌یه که ئه‌وان سه‌رهه‌ڵداوی دژی شۆڕش بوون. و کاتێک گوشاریان بۆ دێت، کاربه‌ده‌ستان تیشک ده‌خه‌نه سه‌ر ئه‌و گوڕانانه‌ی چین له ئه‌وه‌تا ئه‌و ڕوژه ئه‌نجامی داوه.
ڕوون نیه داخوا له سه‌رکه‌وتووتکردنه‌که‌دا چه‌ند که‌س گیانیان له ده‌ست دا، به‌ڵام گرووپه‌کانی مافه‌کانی مرۆڤ ده‌ڵێن سه‌دان که‌س کوژران.
ئێستا زیاتر له دوو ده‌یه زیاتر، به‌ربه‌سته‌کان سه‌باره‌ت به چاکسازی یه‌کانی سیاسی و گرفته‌کانی پێوه‌ندیدار به گه‌نده‌ڵی هه‌روا درێژه‌یان هه‌نه. به‌ڵام ئێستا مه‌سه‌له‌ی زۆر زه‌ق تر و به‌رچاوتر له گۆڕێدان، و ئه‌و گرفتانه‌ی پارتی کومونیست ڕووبه‌روویانه ته‌نانه‌ت گه‌وره‌تریشن.
مێژووناسی چین ژانگ لیفان ده‌ڵێت دۆخه‌که ئه‌وه‌نده خراپ بوه که ته‌نانه‌ت تێڕوانینی خه‌ڵک له چاکسازی گۆرانی به سه‌ر داهاتوه. ئه‌و ده‌ڵێت، ئه‌مڕۆ، ڕێفۆرم وشه‌یه‌کی دزێوه.
ژانگ: ژانگ ده‌ڵێت له ساڵه‌کانی ده‌یه‌ی 1980دا، چاکسازی وشه‌یه‌ک بوو که بۆ هه‌ر که‌س جێگای پشتیوانی و ڕێزلێگرتن بوو. ئێستا وشه‌یه‌که که وه‌ک به تالان بردن به کاردێت، وه‌ک ئه‌و کاته‌ی کاربه‌ده‌ستان به ناوی چاکسازی و گه‌شه‌ی ئابووری له سه‌ر خاکێک گه‌ڕه‌کێکی نوێ دروست ده‌که‌ن.
له ئه‌م مانگانه‌ی دواییدا، ڕێبه‌رانی نوێی چین ژماره‌یه‌ک چاکسازیان ڕێز کردوون و ده‌ڵێن ئه‌وان به ئه‌نجامی ده‌گه‌یه‌نن، به‌ڵم ده‌ڵین هیچ کامیان سه‌باره‌ت به چاکسانی سیاسی نیه.
گه‌نده‌ڵی مه‌سه‌له‌یه‌که پارته‌که به‌رده‌وام جه‌ختی ده‌خاته سه‌ر، ده‌ڵیت شه‌ری پارتی له دژی گرفته‌که شه‌ڕێکی مان و نه‌مانه.
له ماوه‌ی خۆپێشاندانه‌کانی تیانانمن، گه‌نده‌ڵی هه‌روه‌ها مه‌سه‌له‌یه‌ک بوو، به‌ڵام ئه‌و کات مه‌سه‌له‌که ئه‌وه‌نده به گرفت نه‌بوو.
له ساڵه‌کانی ده‌یه‌ی 1980، ده‌کرا کۆنتڕۆڵ بکرێت، ئه‌مه‌ش به پێی وته‌کانی به‌ڕێوه‌به‌ری لێکۆڵینه‌وه له سه‌ر ڕێبازی چین دێڤید کێلی یه، واتا گرووپێک که چاودێری به سه‌ر دیدو بوچوونه‌کان سه‌باره‌ت به چاکسازی و ئابووریدا ده‌کات.
کێلی ده‌ڵێت که کاتێک کاربه‌ده‌ستان له ده‌یه‌ی 1980 بڕیاره‌کانیان شکاند و هێندیک پووڵیان وه‌ده‌ست هێنا، ئه‌وان له ڕآستی یارمه‌تیان به شکاندنی به‌ربه‌ستێک له دابینکردنی که‌ره‌سان دا کرد.
کێلی: "گه‌نده‌ڵی ئێستا جیاوازه، له ڕاستیدا له نێو ئێسقانه‌کانی ڕێکخراوه‌که‌دایه و وه‌ک شێویه‌کی مافیایی و بنه‌ماڵه‌یی لێهاتوه."
له به‌هاری 1989، ژاوو داو داوای لێکرا یارمه‌تی به حکومه‌ت بکات وتوویژ له گه‌ڵ خۆپێشانده‌رانی خوێندکار بکات. له کۆتاییدا، ئه‌و به به‌شداری کردن له مانگرتنێکدا له گه‌ڵ زانای لێبڕا لیو خیاباو و ئه‌وانی تر تێکه‌ڵ به ناره‌زامه‌ندیه‌که بوون.
دوای سه‌رکووتکردنه‌که ژاوو بو ماوه‌ی ساڵێک به‌ندکرا و هه‌تا ئه‌مڕۆش هه‌ر جه‌وره‌ی ئه‌وه ده‌کێشێت چونکه لایه‌نی حکومه‌تی نه‌گرتوه و پشتیوانی له ئه‌و گه‌واهیه ده‌کات به چاوی خۆی دیتوویه‌تی چی ڕوویدا. به‌ڵام ژاوو ده‌ڵێت ئه‌و تاڕاده‌یه‌ک خۆش بینه که گۆران ئه‌گه‌رچی له سه‌رخۆ به‌ڵام درێژه‌ی ده‌بێت.
ژاوو ده‌ڵێت که له ساڵه‌کانی 1980 خه‌ڵک بۆ جل له به‌رکردن سزاده‌دران، و کونتڕۆڵکردنه‌کان یه‌کجار توندتر بوون. ئێستا، له حاڵێکدا خه‌ڵک بابه‌تی زۆریان وه‌ک ژینگه بۆ گوتن هه‌یه، سه‌رکوتی بیرو باوه‌ڕی سیاسی هیشتا ئه‌وه‌نده به هێز نیه.
ئه‌مڕۆ ئه‌و که‌سانه‌ی که وه‌ک خوێندکاران له تیانانمێن که زۆر توند ده‌ڕون و زۆر گوشار دێنن به خێرایی ده‌گیرێن و به بێ تاوان ده‌خرێنه نێو به‌ندیخانه‌کان. گرووپی داکۆکیکارانی مافه‌کانی مرۆڤی چین ڕاپۆرت ده‌کات له سه‌رو به‌ندی ساڵوه‌گه‌ری تیانانمن لانی که‌م ده‌یان که‌س ته‌نگیان پێ هه‌ڵچنراوه یان گیراون.
جانگ شێن لانگ کوڕه‌که‌ی له سه‌رکوتی سه‌ره‌تای مانگی جوونی 1989 له ده‌ستدا. ئه‌و خانمه هیواداره ڕێبه‌رانی نوێی چین بتوانن سه‌رله‌نوی هه‌ڵیسه‌نگێننه‌وه چی ڕوویدا، به‌ڵام نیگه‌رانیشه که ئه‌و ڕێبه‌رانه هه‌روا هه‌ڵه‌کانی پارتی کومونیست به هێند نه‌گرن.
شێن لانگ: ئه‌و ده‌ڵێت هیواداره ڕێبه‌رانی نوێ بتوانن ئاگاهی سه‌باره‌ت به کوشتاری تیانانمن بده‌ن له ده‌مێکدا به‌شه‌کانی دیکه‌ی جیهان ڕێبازێکی شیلگیریان نه‌گرتۆته به‌ر وه‌ک ده‌ڵین ئه‌وان ده‌یانه‌وێت بزانن چی ڕوویدا.
شێن لانگ به‌شێک که گرووپی دایکان و باوکان، خزم و دوستانی ئه‌وانه‌ن کوژراون و به دایکانی تیانانمێن ناسراون. له وه‌تا 1995، گرووپه‌که هه‌روا گوشاری بۆ حکومه‌ت هێناوه سه‌باره‌ت به ڕووداوی 4ی مانگی جوون ڕاستی بڵێت و که‌سانی به‌رپرسیار بخاته به‌رده‌م دادپرسین.
گرووپه‌که ده‌ڵێت له‌وه‌تا ئه‌و کاته‌وه 36 نامه‌یان بۆ ڕێبه‌رانی پارتی کومۆنیست نووسیون، به‌ڵام ئه‌و ڕێبه‌رانه تاقه وه‌ڵامێکیان نه‌داوه‌ته‌وه.
فرمانی ڕه‌سمی پارتی کومۆنیست سه‌باره‌ت به خوپێشاندانه‌کانی تیانانمێن ئه‌وه‌یه که ئه‌وان سه‌رهه‌ڵداوی دژی شۆڕش بوون. و کاتێک گوشاریان بۆ دێت، کاربه‌ده‌ستان تیشک ده‌خه‌نه سه‌ر ئه‌و گوڕانانه‌ی چین له ئه‌وه‌تا ئه‌و ڕوژه ئه‌نجامی داوه.
ڕوون نیه داخوا له سه‌رکه‌وتووتکردنه‌که‌دا چه‌ند که‌س گیانیان له ده‌ست دا، به‌ڵام گرووپه‌کانی مافه‌کانی مرۆڤ ده‌ڵێن سه‌دان که‌س کوژران.
ئێستا زیاتر له دوو ده‌یه زیاتر، به‌ربه‌سته‌کان سه‌باره‌ت به چاکسازی یه‌کانی سیاسی و گرفته‌کانی پێوه‌ندیدار به گه‌نده‌ڵی هه‌روا درێژه‌یان هه‌نه. به‌ڵام ئێستا مه‌سه‌له‌ی زۆر زه‌ق تر و به‌رچاوتر له گۆڕێدان، و ئه‌و گرفتانه‌ی پارتی کومونیست ڕووبه‌روویانه ته‌نانه‌ت گه‌وره‌تریشن.
مێژووناسی چین ژانگ لیفان ده‌ڵێت دۆخه‌که ئه‌وه‌نده خراپ بوه که ته‌نانه‌ت تێڕوانینی خه‌ڵک له چاکسازی گۆرانی به سه‌ر داهاتوه. ئه‌و ده‌ڵێت، ئه‌مڕۆ، ڕێفۆرم وشه‌یه‌کی دزێوه.
ژانگ: ژانگ ده‌ڵێت له ساڵه‌کانی ده‌یه‌ی 1980دا، چاکسازی وشه‌یه‌ک بوو که بۆ هه‌ر که‌س جێگای پشتیوانی و ڕێزلێگرتن بوو. ئێستا وشه‌یه‌که که وه‌ک به تالان بردن به کاردێت، وه‌ک ئه‌و کاته‌ی کاربه‌ده‌ستان به ناوی چاکسازی و گه‌شه‌ی ئابووری له سه‌ر خاکێک گه‌ڕه‌کێکی نوێ دروست ده‌که‌ن.
له ئه‌م مانگانه‌ی دواییدا، ڕێبه‌رانی نوێی چین ژماره‌یه‌ک چاکسازیان ڕێز کردوون و ده‌ڵێن ئه‌وان به ئه‌نجامی ده‌گه‌یه‌نن، به‌ڵم ده‌ڵین هیچ کامیان سه‌باره‌ت به چاکسانی سیاسی نیه.
گه‌نده‌ڵی مه‌سه‌له‌یه‌که پارته‌که به‌رده‌وام جه‌ختی ده‌خاته سه‌ر، ده‌ڵیت شه‌ری پارتی له دژی گرفته‌که شه‌ڕێکی مان و نه‌مانه.
له ماوه‌ی خۆپێشاندانه‌کانی تیانانمن، گه‌نده‌ڵی هه‌روه‌ها مه‌سه‌له‌یه‌ک بوو، به‌ڵام ئه‌و کات مه‌سه‌له‌که ئه‌وه‌نده به گرفت نه‌بوو.
له ساڵه‌کانی ده‌یه‌ی 1980، ده‌کرا کۆنتڕۆڵ بکرێت، ئه‌مه‌ش به پێی وته‌کانی به‌ڕێوه‌به‌ری لێکۆڵینه‌وه له سه‌ر ڕێبازی چین دێڤید کێلی یه، واتا گرووپێک که چاودێری به سه‌ر دیدو بوچوونه‌کان سه‌باره‌ت به چاکسازی و ئابووریدا ده‌کات.
کێلی ده‌ڵێت که کاتێک کاربه‌ده‌ستان له ده‌یه‌ی 1980 بڕیاره‌کانیان شکاند و هێندیک پووڵیان وه‌ده‌ست هێنا، ئه‌وان له ڕآستی یارمه‌تیان به شکاندنی به‌ربه‌ستێک له دابینکردنی که‌ره‌سان دا کرد.
کێلی: "گه‌نده‌ڵی ئێستا جیاوازه، له ڕاستیدا له نێو ئێسقانه‌کانی ڕێکخراوه‌که‌دایه و وه‌ک شێویه‌کی مافیایی و بنه‌ماڵه‌یی لێهاتوه."
له به‌هاری 1989، ژاوو داو داوای لێکرا یارمه‌تی به حکومه‌ت بکات وتوویژ له گه‌ڵ خۆپێشانده‌رانی خوێندکار بکات. له کۆتاییدا، ئه‌و به به‌شداری کردن له مانگرتنێکدا له گه‌ڵ زانای لێبڕا لیو خیاباو و ئه‌وانی تر تێکه‌ڵ به ناره‌زامه‌ندیه‌که بوون.
دوای سه‌رکووتکردنه‌که ژاوو بو ماوه‌ی ساڵێک به‌ندکرا و هه‌تا ئه‌مڕۆش هه‌ر جه‌وره‌ی ئه‌وه ده‌کێشێت چونکه لایه‌نی حکومه‌تی نه‌گرتوه و پشتیوانی له ئه‌و گه‌واهیه ده‌کات به چاوی خۆی دیتوویه‌تی چی ڕوویدا. به‌ڵام ژاوو ده‌ڵێت ئه‌و تاڕاده‌یه‌ک خۆش بینه که گۆران ئه‌گه‌رچی له سه‌رخۆ به‌ڵام درێژه‌ی ده‌بێت.
ژاوو ده‌ڵێت که له ساڵه‌کانی 1980 خه‌ڵک بۆ جل له به‌رکردن سزاده‌دران، و کونتڕۆڵکردنه‌کان یه‌کجار توندتر بوون. ئێستا، له حاڵێکدا خه‌ڵک بابه‌تی زۆریان وه‌ک ژینگه بۆ گوتن هه‌یه، سه‌رکوتی بیرو باوه‌ڕی سیاسی هیشتا ئه‌وه‌نده به هێز نیه.
ئه‌مڕۆ ئه‌و که‌سانه‌ی که وه‌ک خوێندکاران له تیانانمێن که زۆر توند ده‌ڕون و زۆر گوشار دێنن به خێرایی ده‌گیرێن و به بێ تاوان ده‌خرێنه نێو به‌ندیخانه‌کان. گرووپی داکۆکیکارانی مافه‌کانی مرۆڤی چین ڕاپۆرت ده‌کات له سه‌رو به‌ندی ساڵوه‌گه‌ری تیانانمن لانی که‌م ده‌یان که‌س ته‌نگیان پێ هه‌ڵچنراوه یان گیراون.
