عێراق بووەتە شوێنێکی مەترسیدار بۆ خاوەنی رای جیاواز و نووسەری بوێر و ئەو رۆژنامەنووسانەی لە دۆسییەکانی گەندەڵی سیاسی و دارایی دەدوێن. دووا تیرۆرکردنیش، تێرۆری شیکەرەوەی ستراتیژی سیاسی هیشام هاشمی بوو.
زۆرێک لەو نووسەرانە عێراقیان جێهێشتووە، یان بە شێوەیەکی کاتی لە هەرێمی کوردستان دەمێننەوە، سەرەڕای ئەوەی ئەوێش ژینگەیەکی ئارام نیە بۆ رۆژنامەوانی کورد و چەندین کەیسی تێرۆرکردن هەیە و دۆسییەکانیان لە دادگاکانی هەرێمەکە یەکلایی نەکراونەتەوە، ئەم نووسەرە سەرمەد ئەلتائی خۆ وتەنی بە شێوەیەکی کاتی لە هەولێر نیشتەجێیە، ئەم وتوێژە درێژەی لەگەڵدا سازداوە.
ئایا لە عێراق شوێنێکی ئارام هەیە بۆ نووسەران و رۆشنبیران و رۆژنامەنووسان و شیکەرەوە سیاسییەکان؟
سەرمەد ئەلتائی: زۆر سوپاس بۆ تۆ و بۆ ئەم دەرفەتە، سوپاس بۆ گوێگرانی خۆشەویستیش. لە راستیدا عێراق وڵاتێکی سەیر ەو گرفتی سەیریشی تێدایە، هەندێک خەسڵەتی تایبەتی خۆی هەیە، وڵاتێکە لەسەر ئەوە راهاتووە، بیرکردنەوەو خوێندنەوەو نووسین و مشتومڕ، بە شێوەیەک لە سەردەمی عەباسییەکان، تورک و فارس و شامییەکان و حیجازییەکان ئەگەر بیانویستایە لە شوێنێک بە راشکاوانە بیانەوێت بدوێن، دەهاتن بۆ کوفە و بەسرە و بەغدا و موسڵ، زۆر راشکاوانە قسەیان لەسەر فەلسەفە دەکرد یان زانست و بواری فیکری، بەڵام لە کۆتایی پەنجاکاندا کەوتینە ژێر دەستی دەسەڵاتێکی دیکتاتۆری دوور و درێژ. لە دوای رووخاندنی سەدام حسین کرانەوەیەک هاتە کایەوە، بەڵام ئەو کرانەوەیەش پەیوەست بوو بە شەڕی نێو خۆیی و میلیشیا و دنیایەک ململانێی قێزەوەن.
کەس ئازادی بە عیراقییەکان نەداوە، ئازادی بەهۆی ئەو فەوزایە دروست بوو کە ڕژێمی بەعسی تیادا رووخا، قۆناغێکە بیرمەند و نووسەرەکان هەوڵیان دا لەسەری کار بکەن، لەسەر چەمکی ئەو هەمە چەشنە سیاسییەی شتێکی نوێ بوو بۆ عێراق.
لە عێراق هەروا بووە ، هەرکات کەمێک ئارامی سیاسی دروست بێت، ئەو بوارەش پێ بەپێی خۆی بوژاوەتەوە، بەڵام بەردەوام ماوەکە کورتمەودا بووە، هەر بۆیە پاش ماوەیەکی کورت، سەرکوتکردنی جۆراو جۆر هاتنە کایەوە، سەرکوتکردنی سیاسی و کۆمەڵاتی و ڕۆشنبیری وسەرکوتکردنی مەترسیدار و دیدگای هەندێک بیرۆکەی ئاینی مەترسیدار.
هەرکاتێک ماوەیەکی کورت دڵمان بە بەغداد خۆش بووبێت، وەک بوکێکی لێدەهات کە ماوەی ساڵێک یان زیاتر درەوشاوە دەبوو، دواتر تێرۆردەکرا، لە پڕێکدا خەڵک خۆی وادەبینییەوە گەمارۆدراوە، هەستکردن بە ستەمکاری و نەبوونی ماف، لەو پێناوەشدا قوربانی زۆرمان داوە، لەو شۆڕشەی تشرین کە هەموو عێراقییەکان شانازی پێوە دەکەن.
ئەو خۆپیشاندانانە بەرهەمی رۆشنبیری عێراق بووە، شۆڕشێکی کۆمەڵایەتی و رۆشنبیری، گۆڕانکارییەکی سیاسی هێنایە کایەوە.
شۆڕشی تشرین جوڵەیەکی سیاسی نەبوو ئەوەندەی کە جوڵەیەکی رۆشنبیری بوو، رۆحی ئەو شۆڕشە لە میهرەجانێکەوە پێشتر لە ساڵی 2012 دا سەرچاوە دەگرێت و بەرهەمەکەی ناڕەزایەتییەکانیەکانی 2019 و 2020 ی لێكەوتەوە. میهرەجانی زۆر خۆشم دەوێت، من عێراقیم، دەخوێنمەوە، لە سەرتاسەری شارە عێراقییەکان بەردەوام بوو، بەرهەمێکی زۆری رۆشنبیری و فیکری بەدووای خۆیدا هێنا.
هاتنەپێشی نەوەیەکی رۆشنبیر کە ویستیان جارێکی تر عێراق زیندوو ببێتەوە و رەدی ئیعتیباری بۆ بکرێت و لەگەڵ جیهاندا ئاشت ببێتەوە. خستنە رووی چەمکی پێکەوە ژیانی ئاشتیانە و یەکدی قبووڵکردن، هەر ئەوەش بووە هۆکار بۆ کەوتنەوەی شۆڕشێكی ڕۆشنبیری سیاسیلە سەرتاسەری عێراق و کەسیش نەیتوانی بەری پێ بگرێت.
سەرمەد هاو بیری هیشام هاشمییەو بەردەوام لە کەناڵە بینراوەکان دەردەکەوێ و شیکەرەوەیەکی سیاسی دیارە، با برانین بۆچی ماوە ماوەبەغداد دەبێت چاوگی فیکرو ڕۆشنبیری و گۆڕانکاری، بەڵام هەر زوو کۆتایی پێ دێت، بەربەستەکان چیین، تا بەردەوام نەبێت؟
لەو بارەیەوە دەڵێت "هەموو دیاردەکانی جێگیربوونی کۆمەڵایەتی، یان هەر بوارێکی تر ئەو کێشەیەی هەیە، بە نموونە سەردەمی پاشایەتی لە عێراق وەها دادەنرێت کە سەردەمێکی ئارام بووە، دووای ساڵانێکی دوورودرێژی نائارامی، 37 ساڵی سەردەمی پاشایەتی وڵاتەکە پێشکەوتوبووە، وڵاتی فڕۆکە خانە و وێستگەی شەمەندەفەر و ئاوەدانی لە زۆر بواردا و کردنەوەی زانکۆیەکی زۆر، لە ساڵانی پەنجاکاندا عێراق لە بەغداد خاوەنی پەیمانگای فیزیای ناوکی بووە. من لەو رۆژانەدا تووشی شۆک هاتم کاتێک بیرەوەرییەکانی عەبدولقەدیر خانم دەخوێندەوە، ناوبراو بە باوکی بۆمبی ئەتۆمی پاکستان ناودەبرێت، لە پەیمانگای فیزیای ناوکی بەغداد خوێندویەتی.
وڵاتانی تریش دەهاتن لە بەغداد دەیان خوێند، ئەو ئارامی و ئاسایش و جێگیرییە لە چاوتروکانێکدا نەما، پاشان یەکێکی وەکو سەدام هات هەر هیچی نەهێشت و وڵاتەکەی بە تەواوەتی تێکدا.
عێراق بەو توانا بەشەرییەتەی کە هەیەتی دەتوانێت وڵاتێکی بەرهەمهێن بێت، شوێنێکی جوگرافیای گرنگی هەیە، چاوی دنیای لەسەرە و دەتوانێت بەشدارێکی گرنگ بێت لە ئابووری جیهاندا.
عێراقییەکان هەوڵیان داوە ئەو گۆڕانکاریانە بەردەوام بێت ، هەر جارە و بە شێوەیەک، زەمەنێک سوپای گەورەمان بۆ دروست دەکەن، یان شێوەیەکی تر، بەڵام بە داخەوە بەردەوامی ناکێشێت.
لە دنیای پێشکەوتوودا وڵاتەکان سوودیان لە رۆشنبیر و راو سەرنجی ئەهلی قەڵەم دیوە، بۆ عێراقیش وانەبێت، بۆچی سیاسییەکان ناتوانن سوود ببینن لەو توانا ڕۆشنبیرییە، لە بری ئەوەی بەردەوام خەریکی ترساندن و تۆقاندن و دەرکردنیانن لە وڵاتەکە؟.
سەرمەند پێیوایە هێشتا عێراق زۆری ماوە، دەشڵێت:
"لە تەواوی دنیادا پەیوەندییەکی جێگیر نییە لە نێوان ڕۆشنبیر و سیاسیدا، رۆشنبیر پرسیار دەخاتە روو، سیاسی کاتی نییە وەڵام بداتەوە، لەبەر ئەوە ماندوو دەبێت، سیاسی وەک شێخی هۆزەکان وایە، بەردەوام خەریکی دروستکردنی هاوسەنگییە، خەڵکی بەغداد مەسەلەیەکیان هەیە دەڵێن ڕیشێک دادەنێت و بارودۆخەکەی پێ دەبات بەڕێوە، ئەو پلانی هەیە سەربکەوێت و چاوەڕوانی پلانێکی ترە، ڕۆشنبیری دێت شتەبچووکەکان وورد دەکاتەوەو پرسیار دەکاو رای گشتی لەسەر کۆدەکاتەوە، لە وڵاتانی دیموکرات و پێشکەوتوو خواز زەمینەیەکی باشیاندۆزیوەتەوە، هاوسەنگییەکیان دروست کردووە، لەبەر ئەوەی ئەزمونەکەیان بەهێزە لەبەر دەم پرسیاردا بەرگە دەگرێت، دەتوانێت لە رێگای ئەورەخنانەوە رەخنە لەخۆگرتن بەرهەم بهێنێت. رەخنە لەخۆگرتن وەک و کردەوەیەکی پاککردنەوە وایە، هەمیشە دەتوانێت کەمو کورتییەکانی پێچاکبکەیتەوە.
لە وڵاتی لاواز و دواکەوتوو ناتوانن بەرگەی پرسیار بگرن، ناتوانن وەبەرهێنان لەو بۆچوون و پێشنیازانە بکەن، لەبەر ئەوە دەبینین ململانێکانتوندوتیژ ئامێز دەبن.
لە وڵاتێکی وەکو عێراق دەگاتە ئاستی تیرۆر کردنو کوشتن و وون کردنو زەوت کردنی ئازادییەکان و داپڵۆساندن . لەبەر ئەوە نە سیاسیتوانیوێتی سەربکەوێت نە ڕۆشنبیری، هەردوولا کە تووشی بێهیواییەکی کوشندەبوون، ئەوەش بەردەوام دەبێت بۆ ماوەیەکی درێژدەم، پێویستە ڕێگایەکی هاوبەش بدۆزنەوە، لە دنیادا هەروابووە نە دەتوانی واز لە فیکر بهێنی و نەسیاسی عەقلانی".
ئێستا عیراق تا ڕادەیەک بە قۆناغێکی نوێدا گوزەر دەبێت، سەرۆک وەزیرانێکی نوێ کە پاڵێوراوی هیچ حیزبێکی باڵادەستی عێراق نەبووە، زیاتر بەرهەمی خۆپیشاندانەکانە کە بە شۆڕشی تشرین ناوزەد دەکرێت، دەتوانێت گۆڕانکاری بکات؟ رات چییە بەرامبەر موستەفا کازمی سەرۆک وەزیرانی عێراق؟
لەو باڕەیەوە سەرمەد ئەلتائی پێیوایە تاکە رێگای سەرکەوتن بۆ ئەو پشتبەستنە بە شەقام "ئەو تەنها یەک کەسە، چی دەتوانێت بە تەنها بیکات، من لەسەر ئەم بابەتە چەند جارێکم نووسیومە، رێگەی سەرکەوتن بۆ بەڕێز موستەفا کازمی دێت لە ئاکامی نهێنی بوونی لەو پۆستەدا، سوود بینینی لە هاتنە کایەی سیاسەتێکی نوێ لە عێراق کە بەرهەمی شۆڕشی تشرینە. ئەگەر ئەو خۆپیشاندانانە نەبوایە هەرگیز موستەفا کازمی یان پاڵێوراوی تریش هەبوون، نەیان دەتوانی خۆیان بۆ ئەو پۆستە بپاڵێون، یان حیزبەکان چۆک دابدەن پێیان رازی بن، یاخود ئەجێندای وڵاتانی دیکە و دەوروبەر، لە لای ئەوان، وەکو لادان لەو دۆخە سیاسییە باوەی کە هەبووە دەبینرا.
ئەو سەرۆک وەزیرە بەرهەمی خۆپیشاندان و رای شەقام بووە، لەبەر ئەوە تەنها رێگەی سەرکەوتنی کار کردنە بە رشد لەگەڵ شەقامدا، پەرلەمان ناتوانێت پشتیوانی هەوڵەکانی چاکسازی کازمی بکات، چونکە خۆشی زادە و دروستکراوی ژینگەیەکی گەندەڵە ، یاخود حیزبە سیاسییە تەقلیدییەکان لەسەر بنەمایەکی گەندەڵی هاتوونەتە ئاراوە.
لە عێراق هێزی نیشتیمانی لە نێو کۆمەڵگا و لە نێو ڕۆشنبیری و سیاسی و پیاوانی ئاینی هەن، بەڵام پەرتەوازە و بەش‌بەشن، توانای خۆکۆکردنەوەیان نییە، شۆڕشی تشرین بۆ ئەوە دروست بووە.
ئێستا کاتی ئەوەیە ئەو هێزانە پشتیوانی هەڵمەتە چاکسازییەکانی ئەم حکومەتە بکەن، هەوڵێکە، رووبەروی گەندەڵەکان دەبێتەوە، ئەوەی ئامانجی چاکسازی هەیە دەبێت بچێتە ڕیزی ئەو هەوڵانەی لە ئارادایە، ئەم ئیدارەیە دەیەوێت ئەو رقە پەنگخواردووە نەتەوەیی و تایفییە نەهێڵێت، دەیەوێت پەیوەندییەکی گونجاو لەگەڵ جیهانی دەرەوە ببەستێت و عێراق لەو پەراوێزخستنە بێنێتە دەر کە تووشی هاتووە. لە ئێستادا عێراق وڵاتانی زلهێز و وڵاتانی هەرێمایەتی بەڕێوەی دەبەن.
زۆرجار پشێوی سیاسی و فشاری شەقام کاراکتەری سیاسی نوێ بەرهەم دێنێت، بەڵام مەرج نییە دوای داخوازییەکانی ئەوان کەوتبێت، لەو باوەڕەدای کازمی لەسەر هەمان ئامانج بمێنێتەوە؟
لەو بارەیەوە سەرمەد ئەلتائی دەڵێت "بەهای خۆپیشاندانەکان، تەنها جوڵەیەکی سیاسی نارەزایەتی نەبوو بەس، بەڵکو جوڵەیەکە نوێنەرایەتیئەو گۆڕانکارییە فیکرییە دەکات، لە نێوتوێژی گەنجاندا کە بۆ سیاسەت هەیانە، بیرکردنەوەکە جیاواز ترە لەو نەوە تەقلیدییەی سیاسەت وئەوانەی لە مەرجەعە ئاینییەکان کار دەکەن، ئەم نەوەیە سەرەرای ئەو هەڵانەی کردوییەتیو کەم ئەزموونە، نەوەیەکە هەڵگری هیچ رق و کینەیسیاسی نییە، بەرامبەر خۆرئاوا و ئەمریکا و خۆڕهەڵاتی ناوەڕاست، هیچ عوقدەیەکی رابەدووی هەڵنەگرتووە، نەوەیەکی تایفی نییە سەدام و ئەوانی تر ناناسن، نەوەیەکە پاک بوونەتەوە لەو هەموو خەشەڵە سیاسییە. ئەوەش ئاکامەکەی بوو ، دروست بوونی عێراقێکی نوێ.
دەشێت ئەم حکومەتەش بڕوخێنرێت ئەگەر لابدات لەو ستراتیژەی کە خەڵک دایناوە، وەک چۆن حوکمەتی رابردویان روخاند.
حکومەت دەتوانێت کاریان لەگەڵدا بکات، بۆ چاک کردنی هەڵەکان و برەودان بە بەو بیرۆکانەی لە ناویاندا سەرهەڵدەدات، پێویستە پارێزگاریلەو جوڵەیە بکرێت، نەوەکو هەوڵی شکست پێ هێنانو لەناوبردنی بکرێت، با تشرین ببێتە شۆڕشێکی کۆمەڵایەتی بەردەوام، بۆ ئەوەی وڵاتەکەبگاتە ئاستی خۆی، نەوەکو وەک ئێستا هەر لایەنەو سەرقاڵە کە چۆن بەرژەوەندییەکانیان لەو بەش بەشێنە بپارێزن.
بەردەوام کە لە سیاسییەکان دەپرسی کوا کارەبا کوا سامانی ئەم ولاتە؟ کوا خزمەتگوزارییەکانتان؟، دوای حەڤدە ساڵ دەگەڕێنەوە بۆ لایسەدام حسێن کە ئەو وڵاتەکەی وێران کردووە، ئەوان هاتونەتە سەر وێرانەیەک کە نەوەکو حەڤدەساڵ بەڵکو سەدان ساڵی دیش گۆڕانکاریدروست ناکەن، تشرین هاتووە بۆ خێراکردنی ئەو چاکسازیانە، هەبوونی ستراتیژی کار بۆ چاکسازی.
عێراق گەورەترین گرفتی خۆبەڕیوەبردنمان هەیە لە چاو بچوکترین وڵاتانی هەژارو بێ ئابووری جیهاندا، بەڕێوەبردنێکی خراپ وای کردووەهەموو تواناکانمان بەهەدەر بڕوات. عێراق ئەو وڵاتە بچووکە نەماوە کە رێژەی دانیشتوانەکەی 5 بۆ 7 ملیۆن کەس بووە، ئێستا عێراق 40 ملیۆن دانیشتیوانەکەیەتی، بەو ئیدارەیەی ساڵی پەنجاکان بەڕێوە ناچێت، عێراق نیوەی دانیشتوانی تورکیاو میسرو ئێرانە، بازاڕێکیگەورەی ئابوورییە، بەو ئەقڵییەتە ئیدارییەی ئێستا بەڕێوەناچێت.
دەبێت چاو بخشینرێتەوە بە ئیدارەو پەیوەندییەکانی لەگەڵ جیهانی دەرەوە، کازمی نزیکە لەم بیرۆکەیەوە، بەڵام قوربانیدان و کاتی دەوێت".
عێراق لە دوای روخانی رژێمی سەدامەوە رووبەرووی کۆمەڵێک ئەجێندای سیاسی وڵاتانی زل هێز و هەرێمەیەتی بووەتەوە. بە تایبەتیهەژموونی ئێران و ئەمریکا، ئایا ئەم کابینەیەش وەک کابینەکانی رابردوو، خەریکی راگرتنی هاوسەنگی دەبێت لە نێوان ئەمریکا وئێراندا یانبژاردەی تری لەبەردەمدایە؟
سەرمەد ئەلتائی لای وایە کازمی وەک ئەوانیتر ناکات، وتیشی "عادل عەبدولمەهدی و عەبادیش لەهەوڵی راگرتنی ئەو هاوسەنگییەدابوون،بەڵام سەرکەوتوو نەبوون. لە راستیدا ئەمریکاو ئێرانیش بەشێوەیەکی خۆپەرستانە مامەڵەیان لەگەڵ عێراقدا کرد، بەڵام کازمی پشت ئەستوورەبەو رایە بەربڵاوەی لە شەقامی عێراقیدا زاڵە، بێ لایەن بوون لە نێوان ئەو دوو ململانێیەدا. کازمی فرسەتی ئەوەی لەبەردەستدایە کە بۆ ئەوانیتر هەڵنەکەوتووە، خەڵک دەخوازێت عێراق پشوویەک بدات لەو هەموو شەروشۆڕە، خەریکی بوژاندنەوەی ژێرخانی ئابووری بێت، چاککردنیشتە بچوکەکان کە پێداویستیو مافی سەرەتایی خەڵکە کە تاوەکو ئێستا نیانە، پێویست ناکات عێراق نقووم بێت لە نێوان ململانێی ئەمریکاوئێراندا. شکستی عێراق ناشرینییەکە بۆ سومعەی ئەمریکا هەروەها بۆ ئێرانیش. پەیامی شەقام لەو روەوە لەسەر مێزی سەرۆک وەزیرانە،فرسەتێکی باشیشە بۆ هەموو هاوبەشەکانمان لە جیهاندا".
من دەمەوێ وتویژەکەمان بگوازمەوە بۆ پەیوەندی نێوان هەرێمی کوردستان و بەغداد، بەرای ئێوە ململانێی نیوان ئەم دوو بەرەیە لەململانێیەکی دوو مێژووی ناکۆکی دەردەکەوێت وەک لەوەی ململانێی هەرێمێک بێت کە لە دەستووری وڵاتەکەدا دان پیادا نراوە، خوێندنەوەیتۆ چییە؟
لەو بارەیەوەسەرمەد ئەلتائی دەڵێت "
بە بڕوای من نە کوردستان هەڵویستێکی روون و بەرنامەیەکی روونی هەیە بۆ گفتوگۆکردن نە بەغداش. ئێستا بچۆرە بەغداد نازانی لەگەڵ کێگفتوگۆ بکەیت، ئەو دابەش بوونەی لە کوردستانیش دروست بووە هەمان بۆچوون دەیگرێتەوە، زۆربەی وەفدی دانوستان کاری بەغداش کە لێمبیستوون، هەمان بۆچوونیان هەیە کە نازانن لەگەڵ کێ رێکبکەون.
گرفتی لێک تێنەگەیشتنی زۆر هەیە لە نێوان کوردو عەرەبدا، ئیدی نازانم جیاوازی زمانە، یاخود حیزبەکانە کە نایانەوێت ئەو لێکتێنەگەیشتنانە بڕەوێننەوە، حیزبەکانە نەیان توانیوە کێشەی نەتەوەیی کورد باش بگەیەنن، هەڵە لێکتێگەیشتن وای کردووە کە شەقامی کوردیتێناگات کە لەبەغداد چی دەگوزەرێت، بە پێچەوانەشەوە، شەقامی عەرەبیش نازانێت چی لە کوردستان دەگوزەرێت. لەو دۆخەشداتوندڕەوەکان زاڵن بەسەر بڕیارەکاندا هەوڵی میانڕەو و عەقلانێکان وەلاوە نراوە، تاوەکو گرفتەکان چارەسەر بکەن و ئەو کیشە کەڵەکەکراوانەنەهێڵن.
دەنا بوونی هەرێمی کوردستان ستراتیژییەتێکی گرنگەو پەیوەندی نیوان هەرێم و ناوەند ماهییەتی خۆی هەیە، لەبەر ئەوەی هەوڵی دروستکرنی دەوڵەتێکی لامەرکەزی دەدات کە پێشکەوتوو ترین سیستیمی ئیدارییە لە جیهاندا. دەوڵەتێکی وەکو عێراق کە ساڵانێکی زۆرە خاوەنیدەوڵەتێکی مەرکەزییە، زەحمەتە هەزم کردنی دەوڵەتێکیتر کە مەرکەزی نەبێت، ئەوەی کوردستان داوای دەکات وەک داواکاری خەڵکە لە بەسرایان لە موسڵ و ناوچەی دیکەی عێراق داوای دەکای لە بوونی لامەرکەزییەتی ئیداری کە دەستووری عێراق ئاماژەی پێداوە.
حکومەتی عێراقی نایەوێت لەوە بگات کە عێراق عێراقەکەی رابردوو نییە کە دانیشتوانەکەی چەند ملیۆنێک بێت، ئێستا عێراق چل ملیۆنەو بەوسیستیمە ئیدارییەی ساڵی پەنجاکان بەڕێوە نابرێت، شارێکی وەکو موسڵ چوار ملیۆن و نیوەو بەسرا پێنج ملیۆنە، بەو هەموو ئابوری وکارەی تێیدایە، هەموو شارەکانی خواروو لە بەسرا کاردەکەن، ناکرێت لە بەغداوە بڕیار لەسەر بەسراو شاری تر بدەن بەو سیستمە ئیدارییەپەک کەوتووە.
بەڕای من تاوەکو سیستمێکی ئیداری پێشکەوتوو لە عیراقدا دروست نەبێت، ململانێی نیوان هەرێم و بەغداد کۆتایی نایەت، زیاتر ململانێکەلە سەر پشک پشکینەو بەرژەوەندی پاراستنی حیزبەکان دەبێت، کە زیاتر لە شەڕی دوو تایەفە دەچیت وەک لە شەری دوو ئیدارەی جیاواز".
ئەگەر دۆخی ژیانی ئەهلی قەڵەم لە عێراق لە مەترسیدا بێت، چۆن بتوانن کارەکانیانە ئازایانە بەڕێوە بەرن؟
سەرمەد ئەلتائی پێی وایە نوسەری بوێر واز لەهەڵوێستەکانی ناهێنێت، دەشڵێت "ئازادی رادەربڕین لە هەموو جیهاندا لەبەردەم هەڕەشەدایە،بەلام لە عێراق پەیوەندی با مانو نەمانی ئەو کەسانەوەیە کە لەو بوارە کاردەکەن.
لە عیراق هێزە تیرۆریستەکان و میلیشیاو عەساباتەکانیان هەر چەند ساڵەو کەسێکی دیار، ئەوانەی کە خاوەنی ران و دەتوانن رای گشتیدروست بکەن، دەکەونە کوشتنو ئیغتیال کردنیان.
لە عیراق شتیکی باشیش هەیە لە نێو ئەو توێژەدا هەرکات کەسێکی وەها تیرۆر دەکەن، سوور بوون لە سەر درێژە دان بە بیرو راکانی ئەوکەسەی کەلەسەری کوژراوە زیاتر دەبێت. ژینکەی ڕۆشنبیریو سیاسی وای دەبینن کە دەبێت کاروانەکە بەردەوام بێت، هەرواش بووە، کاتێکهادی مەهدی نوسەریان لە ساڵی 2010 دا تیرۆر کرد ئەو کەسەی کە هەموو هێڵەسورەکانی دەبەزاند، کوشتیان، بەڵام گەنجەکانجەسوورانەتر لە جاران رێگەکەی ئەویان بەرنەداو جوڵەی جیاواز جیاواز سەریان هەڵدا ، کاتێک هاوەڕێمان هیشام هاشمی دەکوژن بۆشاییەک دروست دەبێت زەحمەتە پڕ کردنەوەی، بەڵام گەنجەکان زیاتر لە جاران باس لەو عەسابانە دەکەن کە حیزبەکان بۆ ئەو کوشتنەبەکاریان هێناوە، ئەو میلیشیانەی سەرپێچی یاسا دەکەن، سەدام دووا دکتاتۆری ئەم وڵاتە بووە، دەکرێت بۆ ماوەیەکی کورت دکتاتۆری تردروست ببێت، بەلام لە درێژ دەمدا دەخرێتە گۆڕ، چونکە ئەو هەمە چەشنەییە سیاسیو گۆڕانکاریانەو کرانەوەیەی دروست بووە، جێگەی ئەوجۆرە لە دەسەڵات نابێتەوە، میللەت لە گۆڕی دکتاتۆرییەت هاتۆتە دەر جارێکیتر بۆی ناگەڕیتەوە، بەتایبەتی ئەم نەوەیەی نوێ لەبەر دەم خۆرداچاویان هەڵهێناوە، هێز نییە بیان گەڕینێتەوە بۆ ناو قەفەز.
دووا پرسیارم ئەوەیە ئایا کازمی توانیویەتی سوود وەرگرێت لە ئەو ڕۆشنبیریو سیاسیە سەربەخۆیانەی هەن لە ئیدارەکەیدا بۆ راوێژووەرگرتنی راو سەرنجیان، بە جیاوازی سەرۆک وەزیرانەکانی پێشوو تر؟ لەو بارەیەوە
سەرمەد ئەلتائی دەڵێت "زۆرتین رەخنە کە لەکازمی دەگیرێت، ئەوەیە کە لە ژینگەیەکی نوسین وبڵاوکردنەوەوە هاتووە، ئەوانەی لە چواردەورینزیاتر مامۆستای زانکۆو ڕۆشنبیریانن و ئەهلی فیکرن، لە چاو ئیدارەکانی پێشووتر.
گرفتەکە لەوەدایە بە کازمی وئیدارەکەشییەوە نازانن چۆن رەفتار لەگەڵ حیزبی تەقلیدیو سیاسی چەقبەستودا بکەن کە تارادەیەکی زۆربارگرانی بۆ دروست کردوون.
شەڕێکی گەورە لە ئارادایە لە نێو بووچونەکانی شۆڕشی تشرینو ئەو بۆچوونە باوەی لە عێراق بەڕێوە چووە، ئەمەش یەکێکە لە گۆڕانکارییەکۆمەڵایەتییەکانی عێراقی نوێ.