پسپۆڕێکی یاسایی پێشبینی دەکات دادگای فیدراڵی عێراق بڕیاری دووبارەکردنەوەی دەرگای خۆکاندیدکردن بۆ سەرۆک کۆماری بە یاسایی دابنێت

دادگای فیدراڵی عێراق ڕۆژی چوارشەممە بڕیاری دا بە دواخستنی دانیشتنی بڕیاردان لەسەر دەستوری بوون یان نا دەستوری بوونی دووبارە کردنەوەی دەرگای خۆ کاندیدکردن بۆ پۆستی سەرۆک عێراق بۆ 1ی مانگی سێ.
د. ئیسماعیل نامیق پسپۆڕی بواری یاسا، مامۆستا لە کۆلێژی یاسای زانکۆی سلێمانی دەڵێت "پێشبینیشم وایە کە لە ڕۆژی 1 ی سێ بڕیاری دادگا بەو ئاڕاستەیە بێت کە بڕیارەکەی دەستەی سەرۆکایەتی پەرلەمان بۆ دووبارەکردنەوەی دەرگای خۆکاندیدکردن بە یاسایی بناسێنێت، وە هەموو ئەو بەڕێزانەش کە خۆیان کاندیدکردووە بە کاندیدی بمێننەوە تاوەکو هەڵبژاردن بکرێت." دەشڵێت" لێرەولەوێ ڕەنگە بە جۆرێک لە جۆرەکان کارتێکەری سیاسی یاخود ڕەنگدانەوەی لەبەرچاوگرتنی دۆخی سیاسی عێراق ڕەنگە ئاوێتە بووبێت لە بڕیاری دادگاکاندا بەڵام ئەوەی کە من بڵێم بڕیارەکانی دادگا هەمووی بڕیاری سیاسین بە ڕاستی ئەمە ستەمە بە مافی دادگا، چونکە بڕیارەکانی هەموو بڕیاری سیاسی نین و بڕیای یاسایین و پشت بەستن بە دەستور و بە دەقە یاساییەکان، بەڵام وەکو باسمکرد بە تایبەتی دەقە دەستورییەکان هەندێک جار تەفسیری جیاوازی هەڵدەگرن، دەقە یاساییەکانیش شیکردنەوەی جیاواز هەڵدەگرێت. "

" بۆیە بە ڕای من ئەم بڕیارەی پەرلەمان بڕیارێکی تەواو یاسایی و دروسته"

د. ئیسماعیل نامیق پسپۆڕی بواری یاسا، مامۆستا لە کۆلێژی یاسای زانکۆی سلێمانی بڕوای وایە بڕیاری دووبارەکردنەوەی دەرگای خۆکاندیدکردن بڕیارێکی تەواو دەستورییە، لەو ڕووەوە د. ئیسماعیل نامیق بە دەنگی ئەمەریکای ڕاگەیاند" بە ڕای من پێشتریش ئەمەم وتووە لەسەر ئەم بڕیارە بە بڕوای تەواوی من، ئەوەی کە من خوێندنەوەم بۆی هەیە و دەقە یاساییەکان دەبینم بڕیاری سەرۆکایەتی پەرلەمان سەبارەت بە دووبارەکردنەوەی دەرگای خۆکاندیدکردن بڕیارێکی تەواو دەستورییە و تەواو هاوتایە لەگەڵ یاسا کارپێکراوەکاندا لەبەر ئەوەی پێشووتر سەرۆکایەتی پەرلەمان ماوەیەکی دیاریکرد یاخود دانیشتنێکی دیاریکرد بۆ ئەوەی سەرۆکی کۆمار لەو دانیشتنەدا هەڵبژێرێت، ئێمە دەزانیین لە هەموو دانیشتنێکدا (جدول اعمال- بەرنامەی کار) ی هەیە ئەگەر بەرنامەی کار لەو دانیشتنەدا جێبەجێ نەکرێت یاخود ئەو دانیشتنە نەکرا، دەبێت بەرنامەی کاری نوێ بۆ دانیشتنی نوێ دابنرێت بۆیە کاتێک کە دەرگای خۆپاڵاوتنی کردۆتەوە جارێکی تر موراعاتی هەموو ماوە دەستوریەکانی کردووە و ڕەچاوی هەموو ئەو ماوە یاسایانەی کردووە چ لە یاسای پاڵاوتنی کاندیدانی پۆستی سەرۆک کۆماردا هەیە یاخود ئەو ماوەیەی کە لە ماددەی 72 ی دەستوری عێراقدا هەیە بۆیە بە ڕای من ئەم بڕیارەی پەرلەمان بڕیارێکی تەواو یاسایی و دروستە. "



ئەو پسپۆڕە یاساییە پێشبینی دەکات، دادگای فیدراڵی عێراق بڕیاری کۆتایی بە دەستوریبوونی دووبارە دەرگای خۆکاندیدکردن بدات، لەو ڕوەوە د. ئیسماعیل نامیق وتی"پێشبینیشم وایە کە لە ڕۆژی 1 ی سێ بڕیاری دادگا بەو ئاڕاستەیە بێت کە بڕیارەکەی دەستەی سەرۆکایەتی پەرلەمان بۆ دووبارەکردنەوەی دەرگای خۆکاندیدکردن بە یاسایی بناسێنێت، وە هەموو ئەو بەڕێزانەش کە خۆیان کاندیدکردووە بە کاندیدی بمێننەوە تاوەکو هەڵبژاردن بکرێت و ئەو کاتە یەکێک لە کاندیدەکان هەڵبژێرن بێگومان ئەگەر دانیشتنەکە کرا و نیسابی دانیشتنەکە دروستبوو. "

لە دوای هەڵبژاردنە پێش وەختیەکەی پەرلەمانی عێراق، دادگای فیدراڵی چەندین سکاڵای یەکلایی کردۆتەوە، یەکەمین سکاڵای لەسەر دەستوری بوون یا نادەستوری بوونی هەڵبژاردنی دەستەی سەرۆکایەتی پەرلەمان بوو، کە ڕەتیکردەوە، یەکەم دانیشتنی پەرلەمانی عێراق نادەستوری بووبێت.

" چالاکبوونی دادگای فیدڕاڵی من بە خاڵێکی زۆر ئیجابی و باشی دەبینم "

د. ئیسماعیل نامیق دەڵێت" چالاکبوونی دادگای فیدڕاڵی من بە خاڵێکی زۆر ئیجابی و باشی دەبینم، وە ئەمە بەڵگەیە لەسەر ئەوەی سیاسیەکان لە جیاتی ئەوەی ناکۆکیەکانیان لەڕێگەی هێزی ڕەقەوە و لە ڕێگەی پێکدادان و لە ڕێگەی ئاڵۆزکردنی کۆمەڵگەوە ململانێکانیان یەکلابکەنەوە، ململانێ سیاسیەکانی خۆیان دەبەنە دادگا کە بەرزترین و باڵاترین دەزگایە بۆ تەفسیرکردنی دەقە دەستورییەکان من ئەمە بە خاڵێکی زۆر ئیجابی و باشی دەبینم. "

سەبارەت بەو پرسیارەی‌ ئایا دادگای باڵای فیدڕاڵی کاریگەر‌ دەبێت بە کاریگەری و فشاری سیاسی؟

لە وەڵامدا د. ئیسماعیل نامیق وتی" لە کۆتاییدا ئەوانەشی لەو دادگایەدان مرۆڤن و مرۆڤیش بریتیە لە کۆمەڵێک هەست و سۆز و کارتێکردنی دەرەوە ڕەنگە بە جۆرێک لە جۆرەکان کاریگەر بن بەڵام لە کۆتاییدا ئەمە دادگایە و یاسایی هەیە بەپێی یاسا و بە پێی دەستور و نیزامی داخلی - پەیڕەوی ناوخۆی کارەکانی دەکات ئەگەر دەقێکی دەستوری نەبێت یاخود دەقێکی یاسایی نەبێت کە پشتی پێ ببەستێت ئەم دادگایە ناتوانێت بڕیارێک دەربکات، سروشتی کاری دادوەریش وایە هەمیشە کە دوولایەن دەچنە بەردەمی دادگا خصم- دژی یەکترن واتە لەسەر مافێک ئەمیان داوادەکات کە خۆی شایەنترە، وە لایەنەکەی بەرامبەریش خۆی بە شایەنتر دەزانێت بۆیە کاتێک کە دادگا بڕیار دەدات لەهەموو دادگایەکدا ئەم گومانە هەر دروست دەبێت کە بۆنموونە دەوترێت دادگا لایەنگری کردووە و بڕیاری سیاسیەکانی جێبەجێ کردووە یاخود سیاسیەکان کاریان تێکردووە و دادگا کاریگەر بووە بە بڕیاری سیاسیەوە ئەمانە هەر هەن بەڵام ئەوەی گرنگە بۆ دادگای فیدڕاڵی لەسەر هێڵە ڕاستەکەی خۆی بڕوات و گوێ نەگرێت لە سیاسیەکان و ئەو تانانەشی کە لێی دەدرێت بەرای من شتێکی سروشتیە بەتایبەتی لە وڵاتێکی وەکو عێراق کە ئەم هەموو ململانێیە هەیە ئەمەش مانای وانییە بڕیارەکانی دادگا تەواو دەستوریەو هیچ عەیب و غەل و غەشێکی تێدا نییە لەوانەیە لێرە و لەوێ شتێکمان بەدڵ نەبێت بەجۆرێک لەجۆرەکان بەڵام لەکۆتاییدا ئەمە دادگایە و بڕیارەکانی پشتی بەستووە بە دەقی دەستوریی یاخود لانی کەم پشتی بەستووە بە تێگەیشتنی جیاواز یان تەفسیرکردنی جیاواز بۆ دەقی دەستوری کە ئەمە شتێکی ئاساییە چونکە ڕێسایەک هەیە (تتغیر الاحکام بتغیر الزمان والمکان) دەکرێت شیکردنەوەی جیاواز بۆ ئەحکامەکان بکرێت لە حوکمێکدا بەڵام لەسەردەمێکدا شیکردنەوەی بۆ دەکرێت و لە سەردەمێکی تردا شیکردنەوەیەکی تری بۆ دەکرێت چونکە لەوەشدا دادگا پابەندە کە بەرژەوەندی باڵای وڵات لەبەرچاو بگرێت، وە دەقێکی دەستوریش هەیە لە ماددەی 109ی دەستوری عێراقیدا، ئەم ماددەیە هەموو دەسەڵاتە فیدڕاڵیەکان بەدادگاشەوە پابەند کردووە کە پارێزگاری بکەن لە یەکێتی خاکی عێراق بۆیە کاتێک دادگا شیکردنەوەی دەقێکی دەستوری دەکات ملزم- پابەندە کە ئەم ماددەیە لەبەرچاو بگرێت، وە پابەندە بەوەی کە یەکێتی خاکی عێراق لەبەرچاو بگرێت. "

" من بڵێم بڕیارەکانی دادگا هەمووی بڕیاری سیاسین بە ڕاستی ئەمە ستەمە بەمافی دادگا "

ئەو پسپۆڕە یاساییە ئەوەشی وت" لێرەو لەوێ ڕەنگە بەجۆرێک لەجۆرەکان کارتێکەری سیاسی یاخود ڕەنگدانەوەی لەبەرچاوگرتنی دۆخی سیاسی عێراق ڕەنگە ئاوێتە بووبێت لە بڕیاری دادگاکاندا بەڵام ئەوەی کە من بڵێم بڕیارەکانی دادگا هەمووی بڕیاری سیاسین بەڕاستی ئەمە ستەمە بەمافی دادگا چونکە بڕیارەکانی هەموو بڕیاری سیاسی نین و بڕیای یاسایین و پشت بەستن بە دەستور و بە دەقە یاساییەکان بەڵام وەکو باسمکرد بەتایبەتی دەقە دەستورییەکان هەندێکجار تەفسیری جیاوازی هەڵدەگرن، دەقە یاساییەکانیش شیکردنەوەی جیاواز هەڵدەگرێت، ئەم دەقە یاساییانە ڕەنگە من بە جۆرێک لێی تێبگەم و کەسێکی تر بە جۆرێکی تر لێی تێبگات، ئەوانیش کە بڕیارەکە دادەڕێژنەوە و بڕیارەکە دەردەکەن بەپێی ئەو تێگەیشتنەی خۆیان ئینجا تێگەیشتنی مرۆڤیش هەندێکجار کارتێکەری دەرەکی کار لە تێگەیشتن و لەبەرچاوگرتنی هەندێک بەرژەوەندی و ئەوانە بێت، من ناڵێم بەرژەوەندی کەسی خۆیان بەڵام ڕەنگە بەرژەوەندی وڵاتەکە یاخود بەرژەوەندی فیئەیەکی دیاریکراو لەبەرچاو بگرن، بەشێوازێکی گشتی بڕیارەکانی دادگا بەنزیکەیی کۆمەڵێک بڕیاری زۆرباشی دەرکردووە ئەگەر ئێمە سەیری بڕیارەکان بکەین بۆنموونە لەسەرەتای ئەم خولەی پەرلەمانەوە یەکەمجار ئەوەبوو تانە درا لە نادەستوری بوون و نایاسایی بوونی یەکەم دانیشتنی پەرلەمان کە ئەمە بەڕاستی ئەگەر ئەو دانیشتنە هەڵبوەشێنرایەتەوە لە بەرژەوەندی (بەرەی هەماهەنگی) و بەرژەوەندی هێزەکانی دەرەوەی ئەو هاوپەیمانییەی پارتی و سەدر حەلبوسی بوون بەڵام ئەوە بوو کە دادگا هەڵینەوەشاندنەوە دواتر چەند بڕیارێکی تری دەرکرد هەندێک لەم بڕیارانە لە بەرژەوەندی بۆ نموونە هاوپەیمانیەکەی سەدر و ئەواندا بوون، وە هەندێک لە بڕیارەکان لە بەرژەوەندی هێزێکی تردا کەوتۆتەوە، ناکرێت بڵێن هەر بڕیارێکی دادگا لە بەرژەوەندی هێزێکدا بوو ئیتر هێزەکەی تر بڵێت ئەم بڕیارە بڕیارێکی سیاسیە ئەی باشە ئەو بڕیارەی کە لە بەرژەوەندی خۆیدابوو، کە دەوترێت بڕیارەکانی سیاسیە دەبێت بوترێت کۆی بڕیارەکانی دادگا سیاسیە ئەوەی لەدژی خۆی و ئەوەشی لەبەرژەوەندی خۆی بێت ئەگەر هەر هێزێک وای وت ئەوکاتە ئێمە پشت دەبەستین بە قسەکانی بەڵام ئەگەر وای نەوت هەر بڕیارێک کە دژی خۆی بوو بڵێت سیاسیە ئەوکاتە دەڵێن ئەمە جۆرێکە لەوەی ئەم هێزە لەبەرئەوەی قەزیەکەی دۆڕاندووە ناچارە بیانوو بهێنێتەوە بۆ دۆڕاندنی قەزیەکەی لەبەرئەوە بەیەک ڕستە بیڵێم من بڕوام وایە بڕیارەکانی دادگا تاڕادەیەکی زۆر پشت بەستن بە دەقە دەستوری و یاساییەکان بەڵام بە جۆرێک لە جۆرەکان ڕەنگە ڕەنگدانەوەی ئیرادەی سیاسیشی تێدا بێت. "

وتووێژ لەگەڵ د. ئیسماعیل نامیق