سەفین دزەیی بەرپرسی فەرمانگەی پەیوەندییەکانی دەرەوەی حکومەتی هەرێمی کوردستان باس لە ناوەڕۆک و ئامانجی سەردانی سەرۆکی حکومەت و شاندەکەی دەکات بۆ تورکیا، هەروەها ناوەڕۆکی کۆبونەوەیان لە گەڵ سەرۆک کۆماری تورکیا دەخاتەڕوو، دەربارەی فرۆشتنی غازی سروشتی هەرێمیش لە ڕێگای تورکیاوە، سەفین دزەیی دەڵێت “هه‌رێمی كوردستان هه‌وڵی ئه‌وه‌ی نییه كه ببێته جێگره‌وه بۆ وڵاتانی تر، ڕاسته ئه‌و به‌شه گازه سروشتیه‌ی ته‌خمین ده‌كرێت له هه‌رێمی كوردستان هه‌یه به‌شێكی كه‌م نییه و زۆره، له‌م قۆناغه‌دا هه‌وڵ ده‌درێت زیاتر په‌ره به گازی سروشتی هه‌رێمی كوردستان بدرێت، ئه‌و سه‌رمایه‌گوزار و ئه‌و كۆمپانیایانه‌ی له هه‌رێمی كوردستاندایه به‌رهه‌میان زیاتر بێت و زیاتر بۆناوخۆی هه‌رێمی كوردستان به‌كاربێت، چونكه لە 50% ی وێستگه‌كانی كاره‌بای هه‌رێمی كوردستان به‌گازی سروشتی ئیش ده‌كه‌ن، هه‌وڵ و ته‌قه‌لا بۆئه‌وه‌یه پاش ساڵ و نیوێكی تر هه‌موو وێستگه‌كان بتوانن به‌گازی سروشتی ئیش بكه‌ن و هه‌وڵه‌كانیشیان به‌مه‌به‌ستی ئه‌وه‌یه كه چتر سوته‌مه‌نی وه‌كو گازوایل به‌كارنه‌یه‌ت كه تێچوونی یه‌كجار زۆره، لە گەڵ ئەوەشدا گازی سروشتی بۆ ژینگه ڕێكوپێكتره‌وه و باشتره و هه‌م تێچوونیشی كه‌متره، بۆیه هه‌وڵده‌درێت كه له‌قۆناغی یه‌كه‌م بەشی ته‌واوی غازەکە زیاتری بۆ هه‌رێمی كوردستان بێت، دوای ئه‌وه‌ش ئه‌گه‌ر به‌شه‌كانی تری عێراق پێویستیان هه‌بێت و داواكار بن ده‌كرێت به‌شێك له‌وه‌ش بۆ عێراق بێت، پاشان له‌ساڵانی داهاتوودا هه‌رێمی كوردستان به‌ره‌و دونیای ده‌ره‌وه بچێت بێگومان له‌وانه‌یه، به‌ڵام ڕەنگە قۆناغی باسكردنی جێگره‌وه زوو بێت، لە داهاتووشدا ئه‌گه‌ر ئه‌و بڕیاره هه‌بێت به‌هه‌نارده كردنی گازی سروشتی هه‌رێمی كوردستان دیسان به‌ڕێگه‌ی توركیا ده‌بێت، بێگومان كه گه‌یشتینه ئه‌و قۆناغه ئه‌وكاته پێویستی به‌دانوستانی زیاتر ده‌بێت. “
“سه‌ردانی به‌رپرسانی هه‌رێمی كوردستان له‌هه‌موو ئاستێكدا بۆ توركیا شتێكی تازه و نامۆ نییه“
لە سەرەتای قسەکانیدا، بەرپرسی فەرمانگەی پەیوەندییەکانی دەرەوەی حکومەتی هەرێمی کوردستان، سەبارەت بە دواین سەردانی سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان و شاندەکەی بۆ تورکیا ڕایگەیاند“ له‌ڕاستیدا سه‌ردانی به‌رپرسانی هه‌رێمی كوردستان له‌هه‌موو ئاستێكدا بۆ توركیا شتێكی تازه و نامۆ نییه، پێش بیست ڕۆژ له‌مه‌وبه‌ر سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان بانگهێشت کرابوو له‌كۆڕبه‌ندی دیبلۆماسی ئه‌نتاڵیا دیسان هه‌رله‌وێ سه‌رۆك كۆمار و وه‌زیری ده‌ره‌وه و به‌رپرسانی تری ده‌وڵه‌تی توركیای بینی، له ڕابردووش سه‌رۆكی ئه‌نجوومه‌نی وه‌زیران سه‌ردانی فه‌رمی توركیای كردووه و سه‌رۆك كۆمار و وه‌زیری ده‌ره‌وه و به‌رپرسانی تری بینیووه، ئه‌مجاره‌ش له‌سه‌ر بانگهێشتی ده‌وڵه‌تی توركیا سه‌رۆكی ئه‌نجوومه‌نی وه‌زیران بانگهێشت كرابوو له ئه‌سته‌مبوڵ، دیداره‌كه‌ش دیدارێكی ورد بوو له‌سه‌ر كۆمه‌ڵێك بابه‌تی هه‌نوكه‌یی گفتوگۆ كران، وه‌كو ده‌زانرێت توركیا وڵاتێكی گرنگه له‌ناوچه‌كه و عێراقیش بۆ توركیا هه‌ردووكیان گرنگی و تایبه‌تمه‌ندی خۆیان هه‌یه، هەروەها پێگه‌ی هه‌رێمی كوردستانیش له هاوكێشه‌ی سیاسی عێراق و ناوچه‌كه‌ش ده‌بینرێت چونكه له‌ڕابردووش شاندی به‌رزی وڵاتان له ئاستی سه‌رۆك كۆمار و سه‌رۆك وه‌زیران و وه‌زیر هه‌میشه سه‌ردانی هه‌رێمی كوردستانیان كردووه و به‌پێچه‌وانه‌ش شاندی هه‌رێمی كوردستان سه‌ردانی وڵاتانی زۆری كردووه له ئه‌وروپا و ئه‌مه‌ریكا و ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستی ناوه‌ڕاست و وڵاتانی تر. “
“ تەوەرەکانی کۆبونەوەکە “
دزەیی زیاتر ڕونیکردەوە“ ئه‌و جۆره دیدارانه زیاتر به‌مه‌به‌ستی ئاڵوگۆڕكردنی بیروڕا له‌سه‌ر بارودۆخه‌كانە كه هاتوونه‌ته‌پێش، چ له‌بواری ئابوری بێت یان وزه بێت، هه‌روه‌ها له بواری سیاسی به‌تایبه‌تیش ئه‌مڕۆ عێراق كه له‌ڕووی سیاسیه‌وه دوچاری چه‌ند چه‌قبه‌ستوویی بووه له‌پێكهێنانی حكومه‌ت و زیاتر له شه‌ش مانگه هه‌ڵبژاردن كۆتایی پێهاتووه، هه‌تا ئێستا بارودۆخه‌كه یه‌كلانه‌بۆته‌وه ئه‌وانه هه‌مووی بابه‌ت بوون كه به‌ڕاستی گفتوگۆ و ئاڵوگۆڕكردنی بیروڕای له‌سه‌ركرا، بێگومان په‌یوه‌ندی دوولایه‌نه‌ش جه‌ختی له‌سه‌ر كرایه‌وه له‌سه‌ر په‌ره‌پێدانی زیاتری په‌یوه‌ندییه‌كانی دوولایه‌نه له‌نێوان هه‌رێمی كوردستان و ده‌وڵه‌تی توركیا، به تایبه‌تی له‌بواری ئابوری و گه‌شه‌سه‌ندنی ئابوری و كۆمه‌ڵایه‌تی و بواری تریش. “
“ كۆمه‌ڵێك هۆكار هه‌یه كه هه‌رێمی كوردستان له‌ڕووی په‌یوه‌ندیه‌كانه‌وه پێگه‌ی به‌هێز بێت “
له‌ماوه‌ی كه‌متر له مانگێكدا دووشاندنی فه‌رمی چ سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان و چ سه‌رۆكی حكومه‌ت و ئێوە وه‌كو شانده‌كه سه‌ردانی توركیا ده‌كه‌ن ئه‌م گرنگیه‌ی توركیا بۆچی ده‌گه‌ڕێته‌وه؟
لە وەڵامدا سەفین دزەیی ڕایگەیاند“ ڕاسته هه‌رێمی كوردستان ده‌وڵه‌تێكی سه‌ربه‌خۆ و خاوه‌ن سه‌روه‌ری نییه، به‌شێكه له‌عێراق، به‌ڵام به‌پێی ده‌ستوری عێراق پێگه‌یه‌كی تایبه‌تی هه‌یه له‌بنه‌مای فیدڕاڵی، هه‌رێمێكه له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ ده‌كرێت له‌وانه‌یه هاوشێوه و هه‌رێمی تری فیدڕاڵی له وڵاتانی تری دنیا به‌وشێوه‌یه ڕه‌فتاری له‌گه‌ڵ نه‌كرێت وه‌كو ئه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ هه‌رێمی كوردستان ده‌كرێت، به‌ڵام هه‌رێمی كوردستان یاخود سنوره‌كانی ده‌وڵه‌تی عێراق زیاتر له 330 كیلۆمه‌تره كه هه‌رێمی كوردستانه له‌گه‌ڵ توركیا، ئه‌مڕۆ له‌ڕووی كارگێڕی و جوگرافی له‌ژێر ئیداره‌ی هه‌رێمی كوردستاندان، بۆیه له‌ڕووی ئابوری و له‌ڕووی كۆمه‌ڵایه‌تیه‌وه و له‌ڕووی سیاسیه‌وه و له‌ڕووی ئه‌منیه‌وه كۆمه‌ڵێك هۆكار هه‌یه كه هه‌رێمی كوردستان له‌ڕووی په‌یوه‌ندیه‌كانه‌وه پێگه‌ی به‌هێزبێت نه‌ك ته‌نها له‌ئاستی عێراق به‌ڵكو له‌ئاستی هه‌رێمایەتیش له‌ڕابردوو له‌ساڵی 1991 وه هه‌تا ئه‌مڕۆ ئاستی په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان هه‌رێمی كوردستان و توركیا باشبووه و به‌قۆناغی جیاجیا تێپه‌ڕیووه و ئاسته‌كان باشبوون و هه‌وڵی باشتربوونی ئه‌و په‌یوه‌ندیانه ده‌درێت. “
“ هه‌رێمی كوردستان هه‌وڵی ئه‌وه‌ی نییه كه ببێته جێگره‌وه بۆ وڵاتانی تر لە بواری وزە و گازی سروشتی دا“
له‌بواری وزه‌دا چیتانكردووه به‌تایبه‌تی بابه‌تی وزه له‌ئێستادا بابه‌تی گازی سروشتی بابه‌تێكی گرنگی جیهانییه، نه‌ك به‌ته‌نها بابه‌تی هه‌رێمی كوردستان و توركیا بێت، ئایا له‌گه‌ڵ توركیا گه‌یشتنه ئه‌وه‌ی كه ڕێكه‌وتنێك بكرێت و هه‌رێمی كوردستان ببێته به‌شێك له‌جێگره‌وه‌ی گازی ئه‌وروپا كه به‌تایبه‌ت توركیا باسی ئه‌م بابه‌ته ده‌كات؟
وەڵامەکەی بەرپرسی پەیوەندییەکانی دەرەوەی هەرێم (سەفین دزەیی) بەمجۆرە بوو“ هه‌رێمی كوردستان هه‌وڵی ئه‌وه‌ی نییه كه ببێته جێگره‌وه بۆ وڵاتانی تر، ڕاسته ئه‌وبه‌شه گازه سروشتیه‌ی ته‌خمین ده‌كرێت له هه‌رێمی كوردستان هه‌یه به‌شێكی كه‌م نییه و زۆره، له‌م قۆناغه‌دا هه‌وڵ ده‌درێت زیاتر په‌ره به گازی سروشتی هه‌رێمی كوردستان بدرێت، ئه‌و سه‌رمایه‌گوزار و ئه‌و كۆمپانیایانه‌ی له هه‌رێمی كوردستاندایه به‌رهه‌میان زیاتر بێت و زیاتر بۆناوخۆی هه‌رێمی كوردستان به‌كاربێت، چونكه لە 50% ی وێستگه‌كانی كاره‌بای هه‌رێمی كوردستان به‌گازی سروشتی ئیش ده‌كه‌ن، هه‌وڵ و ته‌قه‌لا بۆئه‌وه‌یه پاش ساڵ و نیوێكی تر هه‌موو وێستگه‌كان بتوانن به‌گازی سروشتی ئیش بكه‌ن و هه‌وڵه‌كانیشیان به‌مه‌به‌ستی ئه‌وه‌یه كه چتر سوته‌مه‌نی وه‌كو گازوایل به‌كارنه‌یه‌ت كه تێچوونی یه‌كجار زۆره، لە گەڵ ئەوەشدا گازی سروشتی بۆ ژینگه ڕێكوپێكتره‌وه و باشتره و هه‌م تێچوونیشی كه‌متره، بۆیه هه‌وڵده‌درێت كه له‌قۆناغی یه‌كه‌م بەشی ته‌واوی غازەکە زیاتری بۆ هه‌رێمی كوردستان بێت، دوای ئه‌وه‌ش ئه‌گه‌ر به‌شه‌كانی تری عێراق پێویستیان هه‌بێت و داواكار بن ده‌كرێت به‌شێك له‌وه‌ش بۆ عێراق بێت، دواتر له‌ساڵانی داهاتوودا هه‌رێمی كوردستان به‌ره‌و دونیای ده‌ره‌وه بچێت بێگومان له‌وانه‌یه، به‌ڵام ڕەنگە قۆناغی باسكردنی جێگره‌وه زوو بێت. “
“ لە داهاتووشدا ئه‌گه‌ر ئه‌و بڕیاره هه‌بێت به‌هه‌نارده كردنی گازی سروشتی هه‌رێمی كوردستان دیسان به‌ڕێگه‌ی توركیا ده‌بێت “
سەبارەت بەوەی گازی سروشتی له‌ڕێگه‌ی توركیاوه بفرۆشرێت له‌م قۆناغه‌دا؟
لە وەڵامدا سەفین دزەیی وتی“ له‌ڕاستیدا ڕێككه‌وتنێك له‌گه‌ڵ توركیا هه‌یه سه‌باره‌ت به‌هه‌نارده‌كردنی نه‌وتی هه‌رێمی كوردستان هه‌تائێستا هیچ گرفتێكی نه‌بووه له‌ساڵانی ڕابردوو هه‌تا ئه‌مڕۆش به‌شێوه‌یه‌كی ئاسایی ده‌ڕوات بەڕێوە، لە داهاتووشدا ئه‌گه‌ر ئه‌و بڕیاره هه‌بێت به‌هه‌نارده كردنی گازی سروشتی هه‌رێمی كوردستان دیسان به‌ڕێگه‌ی توركیا ده‌بێت، بێگومان كه گه‌یشتینه ئه‌و قۆناغه ئه‌وكاته پێویستی به‌دانوستانی زیاتر ده‌بێت، بێگومان هه‌وڵی ئێستای هه‌رێمی كوردستان و كۆمپانیاكان ئه‌وه‌یه هه‌روه‌كو وتم پێداویستیه‌كانی هه‌رێمی كوردستان زیاتر به‌ده‌ستبهێنن و بتوانن ڕێژه‌ی به‌رهه‌م هێنانی كاره‌با زیاتر بكه‌ن له‌و وێستگانه‌ی كه به‌گازی سروشتی ئیش بكات. “
“ئه‌وه‌ی له توركیا بیستمان و له وڵاتانی تریش هه‌میشه پاڵپشتی ئه‌وه‌ن كه سه‌قامگیری سیاسی و ئه‌منی له‌عێراق هه‌بێت “
دەربارەی ئەوەی لە باسی پێكهێنانی حكومه‌تیش كراوه له‌و سه‌ردانە‌دا ڕای توركیا له‌سه‌ر پێكهێنانی حكومه‌تی عێراق و به‌شداری كورد چیه؟
لە وەڵامدا سەفین دزەیی وتی“ واقیعێك هه‌یه له‌عێراق چ له‌بنه‌مای ده‌ستور كه كورد و عه‌ره‌ب دوو نه‌ته‌وه‌ی سه‌ره‌كین له‌پێكهاته‌ی عێراقن، له‌گه‌ڵ پێكهاته‌كانی تریش بێگومان هه‌بوونی كورد یان هێزه‌سیاسیه‌كانی كوردستانی له‌پێكهێنانی حكومه‌تی نوێ و له‌پرۆسه‌ی سیاسی عێراق و له په‌رله‌مان ڕاستیه‌كی حاشا هه‌ڵنه‌گره، هەربەوجۆرە مامەڵه‌ی له‌گه‌ڵ ده‌كرێت و پێشوازی له‌گه‌ڵ ده‌كرێت و پاڵپشتیش ده‌كرێت، پێكهێنانی حكومه‌تی نوێ له‌عێراق ئه‌مڕۆ پرۆسه‌ی سیاسی گه‌یشتۆته بنبه‌ستێك، هه‌وڵ و ته‌قه‌لاكان له‌ئارادان كه به‌باشترین ڕێگا ئه‌و گرێ كوێره‌یه بكرێته‌وه، هەروەها به‌زووترین كات حكومه‌تێكی به‌رپرسیار له‌عێراق بێته‌كایه‌وه كه بتوانێت خواست و تموحی هاوڵاتیان یه‌كه به یه‌كه به‌جێ بگه‌یه‌نێت، ئه‌وه‌ی له توركیا بیستمان و له وڵاتانی تریش هه‌میشه پاڵپشتی ئه‌وه‌ن كه سه‌قامگیری سیاسی و ئه‌منی له‌عێراق هه‌بێت و حكومه‌تێك بێت كه بتوانێت یه‌كسانی له‌نێوان هاوڵاتیان بپارێزێت و دوور بێت له تایفه‌گه‌ری یاخود ده‌مارگیری به‌مه‌به‌ستی ئه‌وه‌ی حكومه‌تی هه‌موو عێراقیه‌كان بێت و خزمه‌تگوزاری پێشكه‌ش به‌هه‌موو پارچه‌كان و ده‌ڤه‌ره جیاجیاكانی عێراق بكات . “
Your browser doesn’t support HTML5
دەقی قسەکانی سەفین دزەیی لەم ڕاپۆرتەی ژیار محەمەد Apr 18-022