لێکدانەوەی کاردانەوەکان لەسەر کۆتاییهێنان بە ئەندامێتی محەمەد حەلبوسی لە پەرلەمان

دادگای باڵای فیدراڵی عێراق ڕۆژی سێشەممە بە زۆرینەی دەنگی دادوەرەکانی بڕیاری دا کۆتایی بهێنرێت بە ئەندامێتی محەمەد ئەلحلبوسی لە پەرلەمانی عێراق و چیتر سەرۆکی پەرلەمان نییە. بڕیارەکە بووە جێی ناڕەزایی توندی پارتەکەی (حزبی تەقەدم) و هەر پاش چەند کاتژمێرێک بەیاننامەیەکیان دەرکرد و تیایدا نووسیویانە بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی پێشێلکردنی دەستورە و ئامانجی سیاسی لە پشتەوەیە، بۆیە کۆمەڵێک بڕیاریان داوە، لەوانە بەشداری کۆبوونەوەکانی هاوبەندی بەڕێوەبردنی دەوڵەت نەکەن، دەست لەکارکێشانەوەی ئەندامانی حزبەکە لە حکومەتی فیدراڵی.

ئەوەی جێی سەرنجیشە، هێشتا پارتەکەی لەسەر وەک سەرۆکی پەرلەمان پێناسەی دەکەن و لە فەیسبوکەکەیاندا نووسیویانە "ڕۆژی چوارشەممە لە لایەن محەمەد شیاع ئەلسودانی سەرۆک وەزیری عێراق پێشوازی لە محەمەد حەلبوسی، سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەران کرا."

دەپرسین:
ئایە ئەم بڕیارەی دادگای فیدراڵی عێراق پێشێلکردنی دەستورە و ئامانجی سیاسی لە پشتە، وەک پارتەکەی حەلبوسی دەڵێت؟
محەمەد حەلبوسی لە پاش بڕیارەکەی دادگا لە پەرلەمان وتارێکی کورتی پێشکەش کرد و وتی "ڕێوشوێنی پێوست دەگرنەبەر بۆ پاراستنی مافە دەستورییەکان. مەبەستی لەم لێدوانە چییە؟
وەک دەزانرێت، پۆستە باڵاکان لە حکومەتی فیدراڵی عێراق لە ئەنجامی تەوافوقی سیاسی دابەشدەکرێت. هەتا چەند شیانی لابردنی حەلبوسی ببێتە هۆی هەڵوەشاندنەوەی حکومەت؟
هەڵوێستی لایەنە کوردییەکان لەم بارەیەوە چییە؟

لە بەرنامەی بابەتی ڕۆژ تاوتوێی پرسی لێکدانەوەی کاردانەوەکان لەسەر کۆتاییهێنان بە ئەندامێتی محەمەد حەلبوسی لە پەرلەمانی عێراق دەکەین بە میوانداری بەڕێزان:
1- هاوڕێ تۆفیق، شارەزای هەڵبژاردن و یاسایی.
2- شوان داودی، پەرلەمانتاری خولی سێیەمی پەرلەمانی عێراق و هەروەها ڕاوێژکاری پێشووی محەمەد حەلبوسی.
3- دانا جەزا ، پەرلەمانتاری خولی چوارەمی پەرلەمانی عێراق.

لێکدانەوەی کاردانەوەکان لەسەر کۆتاییهێنان بە ئەندامێتی محەمەد حەلبوسی لە پەرلەمان

هاوڕێ تۆفیق:
"من وەهای دەبینم، عێراق بەراورد ناکرێت بە تورکیا، بەڵام هەتا ڕادەیەک وەک تورکیا، کە ژیانی دیموکراسی و پەرلەمانی هەیە، بەڵام بەداخەوە لەبەر ئەوەی بە قۆناغێکی مێژووی تێنەپەڕیووە، وەک ئەوروپا نییە کە بە چەندین قۆناغ و شۆڕشدا تێپەڕیون ئینجا گەیشتونەتە ئەو دیموکراسیەتە، بۆیە دادگای باڵای وڵات کە وەک دادگای دەستورییە بووەتە سەرچاوەیەک لە سەرچاوەکانی کارتی فشاری سیاسی، لایەنی کوردی یان ئۆپۆزسیۆن بە بچوکترین بیانوو پەلکێشی ئەو دادگایەتی دەکەن بە ناوی تیرۆر، ناپاکی، هەڕەشەکردن لە سەرۆک کۆمار، دەبینین بە سەدان لە چەپەکان و کوردەکان لە ناو زیندانەکانن، بە ڕاستی دۆسیە و چیرۆکەکان باوەڕپێکراو نین، بەڵام بەرگێکی یاسایی پێداکراوە، ئەوەی ئێستا من دەیبینم لە عێراق هەستدەکەم سەرەتایەک هەیە بۆ گواستنەوەی ملمانێ سیاسییەکان، ئەوەی جاران لە ڕێگای چەک و تانک و تۆپەوە دەکرا، ئێستا بووەتە ڕێگایەکی دەستوری کە لە ڕێگای دامودەزگا دەستورییەکانەوە ململانێ سیاسییەکانیان ئاڕاستە بکەن، کە ئەمە بە ڕاستی سەرەتایەکی مەترسیدارە، نە پشتگیری و نە دژایەتی حەلبوسی نییە، بەڵکو ئەوە پێشینەیەکی تازەیە، بەوەی کە یەکەم جارە لە دوای ڕوخانی بەعسەوە، سەرۆکی دامەزراوەیەکی دەستوری لە لایەن دادگای دەستورییەوە لەکاربخرێت، جا ئەوە نەک هەر ڕووی نەداوە، بەڵکو پەلکێشیش نەکراون بۆ دادگاکە، پێشینەیەکی تازەیە کە سەرۆکایەتییەکان لە پۆستەکانیان دوربخەنەوە، لە هەمووی ترسناکتر ئەوەیە ئەو بڕیاری لێکدانەوانەیە کە لەسەر دەقێکی دەستوری دادگا دەریدەکات کە لێکدانەوەی جیاوازی لەسەرە ئەو دێت بە بڕیار یەکلایی دەکاتەوە، واتە ئەمە جۆرێکە لە هەمواری دەستوری عێراقی لە ژێر بەرگی دادگای فیدراڵی."

"ئەوەی من دەیبینم سودانی دەیەوێت حکومەتەکەی خۆی لەکاردانەوە و کاریگەری ئەم بڕیارەی دادگای فیدراڵی ڕزگار بکات، بۆیە دڵخۆش نییە بە بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی."

دانا جەزا:
"خەڵک ناهەقی نییە ئەگەر شیکردنەوەی جیاوازی هەبێت بۆ بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی، خۆی دەبوو مەسەلەی ساختەکارییەکە بگەڕایەوە بۆ دادگای تایبەتمەند، هەرچەندە لەو کەیسانە هەبووە لە ناو پەرلەمان هەتا ڕادەیەک عورف بووە و بیستراوە، باشتربوو ئەو کەسیسە بچێتەوە پەرلەمان کە خۆی ئەو بڕیارە بدات، ناتوانین بڵێین نادەستوری ئەو بڕیارەی دادگای فیدراڵی، بەڵام دەتوانین بڵێین بۆچونێکی جیاوازە لەسەر بڕیارەکە."

"ئێمە وەک کورد مارانگاز بووین بە دادگای فیدراڵی و سیستمی سیاسی عێراق، لەو دوو سێ ساڵەی دوایی بووینە تەڵەی ئەو دادگایەوە، چەندین بڕیاری دا کە بۆنی سیاسی لێوەدەهات، هەر وەک ئەوەی لەسەر کاک هۆشیار زێباری بڕیاری دا، ئەمانە کۆمەڵێک پێشهاتن هەمیشە دەبێت وەک کورد بەحەزەر بین هەرچەندە هەمیشە بەحەزەربوین."

شوان داودی:
"پێم وانییە بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی هیچ بوارێکی یاسایی بۆ هەڵوەشاندنەوەی بڕیارەکە، بەداخەوە ئەم دادگایە بووەتە ئەداتێکی سیاسی و بەکاردەهێنرێت، هەر ئەوەی بینیمان بۆ ڕێگریکردن لە قائیمەکەی عەلاوی بۆ ڕێگریکردن لە پێکهێنانی حکومەت، کەچی هەر دواتر خۆی بڕیارێکی لە بەرژەوەندی لایەنێکی تری سیاسی دەرکرد و وتی بڕیارەکەی پێشتر هەڵەبووە، بەداخەوە ئەم دادگایە لەلایەن لایەنێکی سیاسیەوە بەکاردەهێنرێت و وە چەندین بڕیاریشی لە دژی هێرشی هەرێمی کوردستان داوە، وە ماوەیەکە کار لەسەر دورخستنەوەی حەلبوسی دەکەن چ لە ناو هاوپەیمانێتی پێکهێنانی حکومەت، چ لەلایەن بەشێک لەلایەنە سوننەکان، پاش یەک مانگ یەکێک لە لایەنە سونیەکان وتیان حەلبوسی تەواو بووە، بەداخەوە ئەم دادگایە بە بڕیارەکانی قەیرانەکانی عێراقییان قوڵتر کردووەتەوە، تەنانەت لە شەقامی عێراقیش بۆچونێک هەیە باس لەوە دەکات کە دادگای فیدراڵی کەوتۆتە ژێر هەژمونی وڵاتێکی هەرێمی، بۆیە بەداخەوە بڕیارەکانی زیاتر سیاسین."

"بێگومان حکومەتی عێراق گورزێکی لەم بڕیارەی دادگای فیدراڵی عێراقی بەردەکەوێت، چونکە ئێستا عێراق لە بەردەم هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکاندایە، ناشکرێت کورد بێ باک بێت لەوەی سەدر بە 70 کورسییەوە پەرلەمان جێبهێڵێت، وە پارتەکەی حەلبوسی(تەقەدوم) بە 40 کورسییەوە ، پێمان وابێت بەرامبەر کورد هیچ نەکرێت زیاتر، پێم وایە دەبێت قسە و هەڵوێستمان هەبێت، دەبێت وریاتر مامەڵە بکات لەگەڵ هاوبەشەکانیان، سەیری هەڵوێستی تەقدوم بکەن هەر زوو وەزیریان کشاندەوە و پەرلەمانتاریان کشاندەوە و سەرۆک وەزیرەکانیان کشانەوە کە من ئەو هەڵوێستانەم پێ گرنگە، بەداخەوە تا ئێستا لایەنی کوردی کە لە 2003وە لەناو پرۆسەی سیاسی عێراقین، خراپەکاری زۆرمان بەرامبەر کراوە، هێزیان دژ بەکارهێناین، قوتیان بڕیوین، بۆ یەکجار هەڵوێستەی واینەکردووە بەرامبەر بەغداد یەک وەزیر بکشێنێتەوە یان دانیشتنەکانی پەرلەمان پەکبخات، کورد هیچ نەماوە لێی بترسێت، نەوتە لێمان سەندراوەتەوە، ناوچەکانمان داگیرکراونەتەوە مافی بودجەمان نادەنێ تەنانەت بە قەرزیش، کورد چیتر ماوە لە دەستی بدات، بۆیە دەبێت هەڵوێستە بکات."