سەرۆکی هەرێمی کوردستان و سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان و جێگری سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە وتەکانیان لە کۆڕبەندی ئاشتی و ئاسایشی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە دهۆک کۆکبوون لەسەر ئەوەی سیستەمی فیدڕاڵییەت لە عێراق جێبەجێ نەکراوە و "عەقڵییەتێک" لە بەغدا باوەڕی بە چڕکردنەوەی دەستەڵاتەکان هەیە لە ژێر چنگی حکومەتی ناوەند.
مەسرور بارزانی، لە چوارهەمین کۆڕبەندی ئاشتی و ئاسایشی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست (مێپس 2023) لە زانکۆی دهۆک، ڕۆژی سێشەممە گوتی پێویستە لە وڵاتی فیدراڵیدا دەسەڵاتەکان دابەشبکرێن و بدرێنە ناوچەکان وەکو ئەوەی لە دەستووردا باس کراوە، بەڵام گوتی "بەداخەوە عەقلییەتێک لەلایەن بەشێکی بەرپرسانی بەغدا هەیە کە قۆڕخکارە و دەیەوێت هەموو شتێک لەلایەن ناوەندەوە کۆنتڕۆڵ بکرێت؛ ئەمە جیاوازییە سەرەکییەکەیە، ئەگەر لێی بڕوانیت و سەیری کێشەی نەوتیش بکەی، دەبینین کە حکومەتی هەرێمی کوردستان هەموو ئەرکەکانی خۆی لە دەستووری عێراقدا جێبەجێ کردووە، بەڵام هیچ کاتێک مافی خۆمان وەکو ئەوەی لە دەستووردا ئاماژەی پێ دراوە، وەرمان نەگرتووە."
بارزانی لە دیدارەکەیدا جەختی لەوە کردەوە کە حکومەتی هەرێمی کوردستان ئامادەیە بۆ هەناردەکردنەوەی نەوت و گوتی ئێستا "تۆپەکە لە گۆڕەپانی بەغددایە."
مەسروربارزانی
سەبارەت بە بابەتی دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێمی کوردستان، ئەو ئاماژەی بەوەکرد کەهیوای بە ڕێککەوتنێک هەیە لە نێوان هەردوولا و گوتی، "ئێمە شاندمان هەیە سەردانی بەغدای کردووە و هەفتەی رابردووش شاند هەبووە لە بەغداوە هاتوونەتە هەرێمی کوردستان و کۆبوونەوەیەکی باشمان لەگەڵ وەزارەتی نەوت هەبووە. چەند جار قسەم لەگەڵ سەرۆکوەزیران كردووه، ئەویش تێگەییشتنی باشی هەیە، وەزارەتیش تێگەیشتنی باشی هەیە، بۆیە هیوادام بگەینە رێککەوتنێک و دەست بە هەناردەکردنی نەوت بکەینەوە. "
هەر لە ڕۆژی سێشەممە مەسرور بارزانی لە تویتێکیشدا نوسیویەتی " بەرپرسیارێتی ئەوەم لەسەر شانە بەرگری لە خەڵکی کوردستان بکەم. کاری من ئەوەیە دەستبەرداری هیچ مافێکی دەستووری گەلی کوردستان نەبم بۆ ڕازی کردنی دڵی هیچ کەسێک."
ڕۆژی دووشەممەش لە دووهەم ڕۆژی کۆربەندەکە سەرۆکی هەرێمی کوردستان نێچیرڤان بارزانییش هۆکاری کێشەکانی ئێستای عێراقی گەڕاندەوە بۆ جێبەجێنەکردنی سیستەمی فیدڕاڵیزم و ڕایگەیاند کە چارەسەری کێشەکانی نێوان هەولێر و بەغدا "کلیلی" سەقامگیری عێراقن.
سەبارەت بە گفتوگۆکانی نێوان حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی عێراق کە چەندین مانگە درێژەیان کێشاوە، سەرۆکی هەرێم وتی، "بێگومان ئەنجامەکانی گفتوگۆ تا ئێستا، تا ئێستا، لە ئاستی خواست و چاوەڕوانییەکانی هەرێمی کوردستاندا نین."
بەڵام سەرەڕای ئەمە نێچیرڤان بارزانی بەردەوامبوونی گفتوگۆکانی بە "کارێکی زۆر گرنگ" و "تاکە ڕێگەی ڕاست" دانا بۆ چارەسەری کێشەکانی نێوان هەردوولا و داوایکرد پەلەبکرێت لە لابردنی ئاستەنگەکانی بەردەم هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان.
سەرۆکی هەرێم ئاماژەی بە کاریگەری لاوازی ئەنجامەکانی گفتوگۆی نێوان هەولێر و بەغدا و بارودۆخی دارایی هەرێم کرد کە بوونەتە هۆی دواکەوتنی موچەی فەرمانبەرانی حکومەتی هەرێم و وتی، "فەرمانبەران و خانەنیشینان و موچەخۆران لە هەرێمی کوردستان لە دۆخێکی زۆر خراپدا دەژین. خێراکردنی دانانی چارەسەرێکی بنچینەیی بۆ بودجە و موچەی هەرێمی کوردستان ئەرکێکی نیشتیمانییە بۆ حکومەت و دامەزراوەکانی دەوڵەت لە عێراقدا."
ئەو ڕایگەیاند کە ئەو قەیرانە داراییەی هەرێمی کوردستان بە ڕێککەوتنی نێوان هەولێر و بەغدا دەتواندرێت "بەزوویی" چارەسەر بکرێت و داوای کرد.
هەر لە کۆڕبەندی ئاشتی و ئاسایشی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە زاکۆی ئەمەریکی دهۆک کە ژمارەیک بەرپرس و کەسایەتییە جیهانییەکانیش تیایدا بەشداربوون قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان، هۆکاری ئاڵۆزیەکانی عێراقی بۆ "شێوازی بیرکردنەوەی سیاسی" لە عێراق گەڕاندەوە کە بەوتەی ئەو سیستەمی سیاسی لە بەغدا تا ئێستا سورە لەسەر دەستەڵاتێکی مەرکەزی سەرەڕای هەبوونی دەستورێکی فیدڕاڵی.
قوباد تاڵەبانی سیاسەتی وەزارەتی دارایی عێراقی بە مەرکەزی وەسفکرد و ڕایگەیاند، "ئەمڕۆ بەربەستی بەردەم ئێمە ئەوەیە کاتێک لەگەڵ سەرۆک وەزیرانی فیدڕاڵی و حیزبە سیاسییەکانی عێراق دادەنیشین پێماندەڵێن، 'ئێوە ڕاست دەڵێن. بابەتی موچەی فەرمانبەران دەىیت جیابکرێتەوە نەبێتە بەشێک لە ململانێ سیاسییەکان.' بەڵام کە دەچێتە سەر قۆناغی جێبەجێکردن، وەزیری دارایی دەڵێت، "نەخێر بەگوێرەی ئەم مادەیە و ئەم لێکدانەوەیەی یاسا، من بە جۆرێکی تر دەیکەم.' بۆیە ئەمە کلتورێک لە ناو وەزارەتێک و سیستەمێکی بەڕێوەبردن کە دەبێت بگۆڕێت."
قوباد تاڵەبانی وتیشێ، "لە کاتێکداین کە 64 ڕۆژە مامۆستایان لە سلێمانی بایکۆتیان کردووە بەهۆی نەبوونی موچە، چونکە موچەکانیان وەرناگرن لە کاتی خۆیدا."
قوباد تاڵەبانی وتی ئەمە بووەتە هۆی دروستکردنی هەستێکی "ناسیۆنالیستی" لە هەرێمی کوردستان کە وا هەستدەکات هەرێمی کوردستان سزادەدرێت لە لایەن بەغداوە.
دوای ئەوەی لە مانگی 3 ی ساڵی 2023 دا عێراق سکاڵایەکی لە ژووری پاریس ی دادگای نێوبژیوانی لە تورکیا بردەوە، ناردنە دەرەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان ڕاگیرا و قەیرانی دارای لە هەرێمی کوردستان قووڵ بووەوە.
سەرۆکی حکومەتی هەرێم لە میانەی دیدارەکەی ڕۆژی سێشەممەیدا لەگەڵ ڕۆژنامەوان مەریەم موشیری جگە لە باسکردنی قەیرانی دارای و ئابوری و کێشەکان لەگەڵ بەغدا باسی چەندین بابەتی تریشی کرد لەوانەدا بڕیارکەی دادگای فیدڕاڵی لەسەر سەرۆکی پەرلەمانی وڵاتکە محمەد حەلبوسی.
بارزانی گوتی دەبوو کێشەکە بە شێوەیەکی جیاواز چارەسەر بکردرابایە؛ "دەبووایە پەرلەمان ئاگادارکرابایەوە و دەبووایە پەرلەمان خۆی بڕیارەکە بدات، بەڵام دادگایەکت هەبێت لە سەرووی هەموویانەوە بڕیاری تاک لایەنانە بدات، بەبێ بیرکردنەوە لە دەرئەنجامەکەی کە دەبێت چۆن بێت. دۆخەکە بە گشتی لە عێراق هاوکار نییە."
جەختیشی کردەوە لەوەی " ئەمە کێشەیەکە جارێکی دیکە دەمانگەڕێنێتەوە بۆ پەرەنسیپە سەرەکییەکانی هاوبەشی لە عێراقدا. عێراق چەند پێکهاتەیەکی تێدایە، سووننە یەکێکن لەو پێکهاتانە و دەبێت رێز لەوان و لە نوێنەرەکانیشیان بگیرێت. ئەگەر هەر گۆڕانکارییەک بکرێت، دەبێت لەلایەن حکومەت ئەو پێکهاتەیەشەوە قبوڵ بکرێت".
هەفتەی ڕابردوو دادگای فیدراڵی عێراق ڕایگەیاند، محەمەد حەلبوسی، سەرۆکی پەرلەمان و یەکێک لە سەرکردە دیارەکانی عەرەبی سوننە عێراقی، لە پۆستەکەی دووردەخاتەوە، دوای سکاڵای پەرلەمانتارێک و تۆمەتبارکردنی بە "ساختەکردنی " نوسراوێک.
دادگاکە ڕۆژی سێشەممە 14ی مانگی 11 لە بەیاننامەیەکی کورتدا کە لە ماڵپەڕەکەی بڵاوی کردەوە ڕایگەیاند " دادگا کۆتایی بە ئەندامێتی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرن، محەمەد ڕێکان حەلبوسی هێنا، و هەروەها کۆتایی بە ئەندامێتی پەرلەمانتار لەیس مستەفا حەمود ئەلدلێمی هێنا."