نرێندر مۆدی، سەرۆک وەزیرانی هیندستان بە لێدوانەکانی لە دژی موسوڵمانان مشتومڕی وروژاند، لەو کاتەی هیندییەکان لە مانگی لە هەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی وڵاتەکەدا لە مانگی ڕابردوو دەستیان بە دەنگدان کرد.
بەڵام ئەوە تەنها بازرگانیکردن بە مۆدی نییە بە قسەی مشتومڕاوی سەبارەت بە موسڵمانان؛ ئەندامانی باڵای پارتی بەهاراتیا جاناتا کە دەسەڵاتداریەتی، دەنگدانەوەی هەستێکی هاوشێوەیان هەیە، لەکاتێکدا پارتەکە بەدوای خولی سێیەمی مێژووییدا دەگەڕێت لە دەسەڵاتدا.
بەڵام مۆدی بە تەنیا نییە کە زمانی مشتومڕاوی سەبارەت بە موسڵمانان بەکاردەهێنێت ئەندامانی باڵای پارتی بەهارەتیا جاناتا (BJP)ی دەسەڵاتدار، هەستی هاوشێوەیان دووبارە کردەوە، لەکاتێکدا ئامانجی پارتەکە تۆمارکردنی مێژووە بە مانەوەی لەسەر دەسەڵات بۆ ماوەی سێ خولی لەسەر یەک.
لە ماوەی چوار هەفتەدا لە دوای دەستپێکردنی دەنگدان لە 19ی چوار، ڕێکخراوی چاودێری هیندوتڤا کە دەزگایەکی چاودێری بنکە لە ئەمەریکایە، سەدان گردبوونەوەی هەڵمەتی هەڵبژاردنی بە بەڵگە کردووە کە تێیدا "ئەستێرەکانی هەڵمەتی هەڵبژاردنی" پارتی BJP و کاندیدەکانی وتارێکی وروژێنەریان پێشکەش کردووە و موسڵمانانیان کردووەتە ئامانج.
ڕەقیب حەمید نایەک دامەزرێنەری هیندوتڤا ڕایگەیاند، جگە لە مۆدی، لیستی کەسە دیارەکانی نێو پارتەکە کە بانگەشەی هەڵبژارنەکان دەکەن بریتین لە ئەمیت شا، وەزیری کاروباری ناوخۆ، ڕاجنات سینگ، وەزیری بەرگری، جەگەت پەرکاش نادا، سەرۆکی نیشتمانی BJP و سەرەک وەزیرانی چەندین هەرێمی گەورە.
هیندوتڤا ئاماژەیە بۆ ئایدیۆلۆژیای ناسیۆنالیستی هیندۆسی BJP.
نایەک لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ دەنگی ئەمەریکا وتی " ئەمانەن کە لە ناوەڕۆکی تەواوی شتەکەدان."
گەورەترین هەڵبژاردن لە جیهاندا
هەڵبژاردنی شەش هەفتەیی هیندستان کە بە گەورەترین هەڵبژاردنی لەو جۆرە لە جیهاندا دادەنرێت، کە پارتی BJP لە بەرامبەر هاوپەیمانییەکی فراوانی پارتە ئۆپۆزسیۆنەکاندا داناوە. دەنگدان تا یەکی شەش بەردەوام دەبێت، ئەنجامەکانیش لە 4ی شەش ڕادەگەیەنرێن.
مۆدی لە 21ی چواردا مشتومڕێکی گەورەی نایەوە کاتێک هۆشداری بە لایەنگرانی دا ئەگەر کۆنگرەی نیشتمانی هیندستانی ئۆپۆزسیۆن بێتە سەر دەسەڵات، ئەوا سامانی هیندستان بەسەر "سیخوڕەکان" و "ئەوانەی منداڵی زیاتریان هەیە" دابەشدەکاتەوە.
وشەی "سیخوڕەکان" کە جارێک بۆ پەنابەرانی بەنگالی بەکارهاتووە، زۆرجار لەلایەن ناسیۆنالیستە ڕاستڕەوەکانی هیندۆسەوە بەکاردەهێنرێت بۆ هەموو 200 ملیۆن موسڵمانەکەی هیندستان بۆ ئەوەی بە کەسانی دەرەکی ناوزەدیان بکەن. هەندێک موسڵمانان بە "بەخێوکەرانی منداڵ" ناودێر دەکرێن کە چەشنە چەقبەستوویەکی بێ بنەمایە کە بۆ هاندانی ترس لە گۆڕانی دیمۆگرافییەکان بەکاردەهێنرێت.
لێدوانەکانی مۆدی لەلایەن لایەنە ئۆپۆزسیۆنەکان و گروپەکانی مافی مەدەنییەوە لە چوارچێوەیەدا لێکدانەوەی بۆ کراوە. بەڵام لە چەند هەفتەی دوای ئەوەدا، لەلایەن سیاسەتمەدارانی دیکەی پارتەکەیەوە بەکارهاتوون شارەزایان پێی دەڵێن "کاریگەری نوخبە".
نایەک، ڕۆژنامەنووسێکی موسڵمانی کشمیری دوورە وڵات، لە ساڵی 2021دا ڕێکخراوی چاودێری هیندۆتڤای دامەزراند، لە ساڵانی دواتردا، وەک سەرچاوەیەکی خاوەن متمانەی لێهات بۆ بەڵگەکردنی وتارەکانی ڕق و کینە لە هیندستان و کارەکانی لەلایەن دەزگا سەرەکییەکانی هەواڵەوە ئاماژەی پێکراوە.
هەرچەندە هیندوتڤا نزیکەی 3 هەزار حاڵەتی وتاری ڕق و کینە و تاوانی لەسەر بنەمای ڕق و کینە تۆمار کردووە، بەڵام نایەک دەڵێت ئەو شێوازی لێدوانانەی ئەمساڵ پەیوەست بە هەڵبژاردنەکانەوە بینراوە بێ پێشینەیە.
گوتیشی "من هەرگیز ئەم جۆرە هەڵمەتەی هەڵبژاردنم نەبینیوە کە پڕبێت لە وتاری ڕق و کینە و گرژی و ئاڵۆزی لە ئاستی نیشتمانیدا کە کەمینەی موسوڵمانانی تێدا بکرێتە ئامانج."
وتەبێژی پارتی BJP لە نیودەلهی و باڵیۆزخانەی هیندستان لە واشنتۆن وەڵامی چەندین ئیمەیلیان نەداوەتەوە بۆ داواکاری لێدوان لەم بارەیەوە.
دەنگی ئەمەریکا پەیوەندیشی کردووە بە بەشی لۆبیکردنی ئەمەریکای پارتی BJP بۆ وەرگرتنی تێڕوانینیان.
هەفتەی ڕابردوو مۆدی هەوڵیدا ئەو مشتومڕە لەسەر بەکارهێنانی وشەی "سیخوڕەکان" چارەسەر بکات. لە قسەکانیدا لەگەڵ کەناڵێکی ناوخۆیی، ڕەتیکردەوە بڵێت "موسڵمانان منداڵی زیاتریان هەیە".
لە لێدوانێکیدا بۆ نیوز18 وتی "من هیندۆ و موسڵمان ناکەم. ئەمە بەڵێنی منە."
بەلای ڕەخنەگرانەوە، ئەو بەڵێنە بەسەرچووە. هەر لەو ڕۆژەی کە ڕەتیکردەوە یاری بە کارتی هیندۆس-موسڵمان بکات، مۆی هۆشداری دا بە لایەنگرانی لە ویلایەتی جارخاند لە ڕۆژهەڵاتی وڵاتەکە کە " سیخوڕەکانی کە بیرکردنەوەی جیهادییان هەیە پشتگیری لە ئۆپۆزسیۆن وەردەگرن و خوشکەکانمان دەخەنە مەترسییەوە".
لەو ڕۆژەوە دامەزراوەی هینوتڤا لانیکەم 10گردبوونەوەی بەڵگەدار کردووە کە تیایاندا مۆدی دەنگەرانی هۆشیار کردووەتەوە سەبارەت بە گوایە پلانەکانی کۆنگرێس بۆ دابەشکردنەوەی سامانی نیشتمانی لەنێو موسڵمانان و پێدانی پشکی کەمینەکان بۆیان و داخستنی پەرستگایەکی هیندۆسەکان کە لە ژێر چاودێری خۆی دروست کراوە.
هەموو ئەو لێدوانەکانی دژە موسڵمانان کە لەلایەن هیندوتڤاوە بە بەڵگە کراون، تەنها بریتی نین لە ئاخاوتەنکانی پڕ ڕق و کینە، کە لە هیندستان تاوان نییە. هەندێکیان بە هاندانی ، مەترسیدار یان کۆمەڵایەتی پۆلێن دەکرێن.
ئەوەی هیندییەکان پێی دەڵێن "کۆمۆنالیزم" لە مێژە سیاسەتی هەڵبژاردنی مشتومڕاوی هیندستانی ڕەنگاوڕەنگ کردووە، کە وڵاتێکی یەک ملیار و400 ملیۆن کەسە و هەشت ئایینی سەرەکی و 22 زمانی فەرمیی تێدایە.
لە ساڵی 1984 پارتی کۆنگرێس کە ئێستا لە ئۆپۆزسیۆندایە، سەرکەوتنەکانی بە سود وەرگرتنی لە هەستی دژە سیخەکان بەدەستهێنا، پاش ئەوەی سەرۆک وەزیران ئەندێرا غاندی لەلایەن پاسەوانە سیخەکانییەوە کوژرا.
میلان ڤایشناڤ، بەڕێوەبەری پرۆگرامی باشووری ئاسیا لە بونیادی کارنگی بۆ ئاشتی نێودەوڵەتی، وتی قسەکردن دژی موسڵمانان "بەشێکە" لە ستراتیژی کۆکردنەوەی دەنگدەرانی پارتی BJP.
پارتی BJP لە ساڵی 1980 دامەزراوە و لە ساڵی 2014ەوە لە دەسەڵاتدایە، لە مێژە دوو ئامانجی سەرەکی هەیە، ڤایشناڤ دەڵێت ئەو ئامانجانە باشترکردنی دۆخی ئابووری هەژاران و دروستکردنی دەوڵەتێکی هیندۆسە.
گوتیشی "پێموانییە ئەم جۆرە قسەکردنە کە لە هەڵمەتی هەڵبژاردنەکاندا بینیومانە شتێکی نامۆبێت، چونکە بە جۆرێک پەیوەستە بە هەموو هەڵمەتەکانی BJPییەوە."
ڤایشناڤ وتشی تا ساڵی 2002یش کاتێک سەرەک وەزیری هەرێمی گوجارات بوو، مۆدی لە کاتی ئاژاوەی توندوتیژی هیندۆس و موسڵمانەکاندا خۆی لە قسەی وروژێنەر بەدوور نەگرتووە. و لە هەرڵبژاردنەکانی ساڵی 2019شدا قسەی لەو شێوەیە کراوە.
'جیهادی خۆشەویستی'، 'جیهادی خاک'، 'جیهادی دەنگدان'.
بۆ کۆکردنەوەی دەنگدەران، کاندیدەکانی پارتی BJP لەگەڵ لایەنگرانی دیکەی ناسیۆنالیستە ڕاستڕەوەکانی هیندۆس، زۆرجار لە وێنا چەسپاوەکان و تیۆرییە پیلانگێڕییەکانی سەبارەت بە موسڵمانان کەڵکیان وەرگرتووە.
یەکێکیان بە "جیهادی خاک" ناسراوە، کە تیۆرێکی پیلانگێڕییە و گوایە موسڵمانان دەست بەسەر زەوییە گشتییەکاندا دەگرن کە پەرستگای ئایینی بێ مۆڵەتیان لەسەرە. یەکێکی تر کە ناوی "جیهادی خۆشەویستی"ە، پیاوانی موسڵمان تۆمەتبار دەکات بەوەی کە هاوسەرگیری لەگەڵ ژنی هیندۆس دەکەن بۆ ئەوەی ئاینەکەیان بگۆڕن، ئامانجی کۆتایی گۆڕینی هیندستانە بۆ وڵاتێکی موسڵمان. چاودێری هیندوتڤا لە کاتی هەڵمەتی هەڵبژاردنەکاندا دەیان نموونەی هەردوو تیۆری پیلانگێڕی تۆمارکردووە.
سەرەتای ئەم مانگە جۆرێکی نوێی ئەم دەستەواژەیە سەریهەڵدا "جیهادی دەنگدان". دوای ئەوەی سەرکردەیەکی ئۆپۆزسیۆنی ناوخۆیی داوای لە موسڵمانان کرد "جیهاد"ی "دەنگ" ئەنجام بدەن بۆ دەرکردنی مۆدی لە دەسەڵات، سەرۆک وەزیران پارتی کۆنگرێسی تۆمەتبار کرد بەوەی "جیهادی دەنگدان"ی دژی پارتی BJPڕاگەیاندووە.
مۆدی وتی "هیوادارم هەمووتان بزانن مانای جیهاد چییە و دژی کێ دەکرێت."
بابەتی جیهاد بە شێوەیەکی ڕۆتینی لە گردبوونەوەکانی بانگەشەی هەڵبژاردنەکاندا بەکارهێنراوە. لە وتارێکیدا لە 15ی مانگی پێنج، کاندیدی سەربەخۆ، سەنجەی شەرما، لایەنگرانی ئاگادارکردەوە کە "ئەم عەقڵیەتە جیهادییە بەردەوام بڵاودەبێتەوە" ئەگەر "ئێستا لە خەو هەڵنەستن".
'ترس لە قسە'.
لەلایەکەوە ئەو زمانە توندەی کە کاندیدەکانی BJP بەکاریدەهێنن ستراتیژییەکی تایبەتە بە سیاسەت: سیاسەتمەداران بە گەورەکردنەوەی شتەکان و ئیدیعاکان و ترساندنی گوێی لایەنگرانیان پڕدەکەن.
میلان ڤاشناڤ دەڵێت "بڕوانن کاندیدەکانی ئەنجومەنی نوێنەران و ئەنجومەنی سینات لە کاتی هەڵمەتەکانی هەڵبژاردندا چی دەڵێن. بڕوانن کەسە کاریگەرەکانی کۆمارییەکان لەسەر چی تویت دەکەن."
پرۆفیسۆری زانکۆی ڕوتگێرز کیران گارمێلا قسەکانی هەڵمەتی هەڵبژاردنەکانی سەبارەت بە تیشکخستە سەر موسڵمانان لەڕێگەی زیادبوونی ژمارەی دانیشتووانەوە بە " وتاری ترس" وەسفکرد، کە زاراوەیەکە توێژەران بەکاریدەهێنن.
گارمێلا دەڵێت "زۆر حاڵەت دەبینین کە ئەم جۆرە قسەکردنە چ لە هیندستان و چ لە ئەمەریکاش بەکاردەهێنرێت".
بەڵام ئەجیت ساهی، ڕۆژنامەنووسی دێرین و چالاکوانی مافە مەدەنییەکانی هیندستان دەڵێت، تەنیا قسەکردن نییە کە جێگەی نیگەرانییە.
ساهی، ئێستا بەڕێوەبەری ئەنجومەنی موسڵمانی ئەمەریکی هیندیە دەڵێت " لە هیندستان ئەم جۆرە قسە توندانە بەشێکە لە بزووتنەوەیەکی گەورەتر، کە ڕێکخراوە و دارایی بۆ دابین دەکرێت و کاریگەری هەیە."گوتیشی " ئەگەر تەنها قسەی ڕق و کینە بوونایە ڕەنگە تەحەمولی بکرابایە، بەڵام قسەکان تێکەڵ بوون لەگەڵ بزووتنەوەیەکی کە بەباشی ڕێکخراوە و فراوانە و دارایی بۆ دابین کراوە."