هۆکارەکانی پێکنەهێنانی حکومەتی خۆجێی کەرکوک بۆ چی دەگەڕیتەوە و لێکەوتەکانی لەسەر ئەوشارە چین؟

نزیکەی حەوت مانگە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان لە عێراق ئەنجامدراوە، لەکۆی ئەو پانزە پارێزگایەی عێراق کەهەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکانی تێدا ئەنجامدراوە، بەتەنها لە پارێزگای کەرکوک حکومەتی خۆجێی پێکنەهاتووە و سەرجەم پارێزگاکانی تر لە ماوەیەکی کەمدا حکومەتی خۆجێییان پێکهێناوە. پێکنەهێنانی حکومەتی خۆجێیی لە کەرکوک لەکاتێکدایە کەنەک لایەنە براوەکانی هەڵبژاردن بەشدارن لە گفتوگۆکاندا، بەڵکو خودی سەرۆکوەزیرانی عێراقیش سەرپەرشتی گفتوگۆی نێوان سێ پێکهاتە سەرەکییەکەی ئەو شارە دەکات کەتوانیویانە کورسی ئەنجومەنی پارێزگاکە بەدەستبهێنن لەهەڵبژاردنەکاندا، چەندین جاریش باس لەسیناریۆی جۆراو جۆر بۆ دابەشکردنی پۆستەکان لەوشارە کراوە بەمەبەستی پێکهێنانی حکومەتی خۆجێیی کەرکوک.

دەپرسین:

بۆچی تا ئێستا حکومەتی خۆجێی لە کەرکوک پێکنەهاتووە و هۆکارەکانی چین؟

بۆچی لایەنەکانی ئەو شارە ناگەنە ڕێککەوتن؟

ڕۆڵی سەرۆکوەزیرانی عێراق لە گفتوگۆکان چی بووە و پێشنیاری حکومەتی عێراقی و لایەنەکان چییە بۆ بەڕێوەبردنی شارەکە؟

ئایا دۆخی کەرکوک دەگەڕێتەوە بۆ پێش 16ی ئۆکتۆبەر بەواتای ئەوەی جارێکی تر کورد ئەو شارە بەڕێوە ببات؟

پێکنەهێنانی حکومەتی خۆجێی شارەکە چ کاریگەرییەکی لەسەر شارەکە و خەڵکەکەی هەبووە؟

داهاتووی شارەکە چی دەبێ و پێشبینی دەکرێت کەی گفتوگۆکان بگەنە ئەنجام و حکومەتی خۆجێی پێکبهێنرێت؟

لە بەرنامەی بابەتی ڕۆژی دەنگی ئەمەریکا تاوتوێی ئەم پرسیارانە دەکرێت بە میوانداری ئەم بەڕێزانە:

حەسەن مەجید، سەرۆکی فراکسیۆنی پارتی دیموکراتی کوردستان

پەروین فاتیح ، ئەندامی فراکسیۆنی یەکێتی نیشتمانی کوردستان لە ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک

نەجات حسێن،کەسایەتی سەربەخۆی تورکمان و بەرپرسی پێشوو

هۆکارەکانی پێکنەهێنانی حکومەتی خۆجێی کەرکوک بۆ چی دەگەڕێتەوە و لێکەوتەکانی لەسەر ئەوشارە چین؟

پەروین فاتیح

پەروین فاتیح ، ئەندامی فراکسیۆنی یەکێتی نیشتمانی کوردستان لە ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک

"هۆکاری ئەوەی تائێستا حکومەتی خۆجێی لە کەرکوک پێکنەهاتووە ئەوەیە لایەنی براوە و زۆرینە ناتوانێت بەتەنها حکومەت پێکبهێنێت، بەڵکو دەبێت پێکهێنانی حکومەتەکە بە تەوافوق و گفتوگۆ و ڕێککەوتن و بەشداری هەموو لایەنەکان و پێکهاتەکانی شارەکە بێت تابتوانن خزمەتی هەمووان بکرێت، ئەمەش هۆکارە کە تا ئێستا نەتوانراوە حکومەتی خۆجێی پێکبهێنرێت و هەر لایەن و پێکهاتەیەک دەیەوێ زۆرترین پۆستی ئیداری شارەکە بەدەستبهێنێت."

ئەندامی فراکسیۆنی یەکێتی نیشتمانی کوردستان لە ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک دەڵێت"من پێم سەیرە تورکمان ئەم قسانە چەند جارە دەکەن و دەڵێن ترسمان هەیە کوردەکان بێنەوە، لەکاتێکدا لەوکاتەی تورکمان باسی دەکات بەتەنها کورد لەشارەکە پۆست و دەسەڵاتی نەبوو، بەڵکو خودی تورکمان پۆستی سەرۆکی ئەنجومەنی پارێزگایان هەبوو، هەر کوردبوو کە کەرکوک و هەموو کەرکوکییەکانی لەشەڕی داعشدا پاراست. یەکێتی لە کەرکوک براوەی یەکەمی هەڵبژاردنەکانە و پۆستی پارێزگار مافی خۆیەتی."

خاتوون پەروین سەبارەت بە کاریگەرییەکانی پێکنەهێنانی حکومەتی خۆجێی لە کەرکوک دەڵێت" کاریگەری پێکنەهێنانی حکومەتی خۆجێیی لەسەر کەرکوک و کەرکوکییەکان زۆرە. بەداخەوە دۆخی ناو کەرکوک بەهۆی نەبوونی چاودێرییەوە لەگەڕەکەکان بەڕوونی دەبینرێت، دوو گەڕەک چاک دەکەن، سیان بەجێدەهێڵن. گەنجەکانمان خوێندنیان تەواو کردووە، بەڵام دانەمەزراون و بێ کارن، 3700 پلەی وەزیفی هاتۆتە کەرکوک لەناو دۆڵابدا دامانناوە، ئێمە وەک کورد دەڵێین نابێ بکرێت، تورکمان دەڵێ نابێ، عەرەبیش دەڵێ نابێ، بۆئەوەی دواتر لەناو ئەنجومەنی پارێزگا بەشێوەیەکی شەفافانە دابەشی بکەین."

ئەو دەشڵێت "ئومێد دەکەم لەم دوو هەفتەیەی بەڕێز سودانی داوێتی بەلایەنە سیاسییەکانی کەرکوک کەئێستا هەفتەیەکی ڕۆیشتووە و هەفتەیەکی ماوە، بگەینە ڕێککەوتن، سازش بۆ یەکتر بکەین بۆ ئەوەی یەکتر قبوڵ بکەین، بمانەوێ یان نا چوار پێکهاتەی سەرەکی شاری کەرکوک دەبێت لە حکومەتی خۆجێی بەشداربن، دواتر حکومەتی خۆجێی بۆ خزمەتکردنی خەڵکە، بەڕاستی ئێمە وەک ئەندامانی ئەنجومەنی پارێزگا کە خۆم ئەو گرفتەم هەیە، ئیحراچ بوین بەرامبەر دەنگدەرەکانمان، خەڵک پەیوەندیمان پێوەدەکات بۆ کێشەکانیان، ئێمە ناتوانین هیچیان بۆ بکەین، ئێمە بەڵێنمان بەخەڵک داوە خزمەتیان بکەین، خەڵک بۆ ئەوە دەنگی بە ئێمە داوە، نەک لەماڵەوە دابنیشین."

ئەندامی فراکسیۆنی یەکێتی نیشتمانی کوردستان لە ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک دەڵێت "مانەوەی دۆخی کەرکوک بەم شێوەیەی ئێستا لەبەرژەوەندی وەبەرهێنەر و گەندەڵکارانە کە حەوت ساڵە مامەڵە بە قوت و ژیانی خەڵکەوە دەکەن. یەک ڕاستیش هەیە، ئەویش ئەوەیە هەر پارێزگارێک بۆ کەرکوک دەستنیشان بکرێت، بەدڵنیاییەوە دەسەڵاتی 30% نابێت، چونکە ئێمە دەمانەوێت بەیاسایی کارەکان بکەین و هەموو شتێک کە پارێزگار کردی، دەبێت بەڕەزامەندی ئەنجومەنی پارێزگاکە بێت."

ئەو لە کۆتایی قسەکانیدا دەڵێت "وەک فراکسیۆنی یەکێتی نیشتمانی کوردستان پێم وایە پۆستی پارێزگار دەبێت بۆ ئێمە بێت، چوونکە ئەگەر دوو ساڵ بەدوو سالیش بێت، دەبێ دوو ساڵی یەکەم بۆ یەکێتی بێت، چونکە یەکێتی بە بێ هاوپەیمانی پێنج کورسی هەیە."

حەسەن مەجید

حەسەن مەجید، سەرۆکی فراکسیۆنی پارتی دیموکراتی کوردستان

"جگە لەهۆکاری یاسایی کە بۆتە هۆی پێکنەهێنانی حکومەتی خۆجێی لە کەرکوک، هۆکارێکی تر ئەوەیە هیچ پێکهاتە و لایەنیک نەیتوانیووە ڕێژەی یاسایی 1+5 بەدەستبهێنێت تابتوانێت یەکەم کۆبونەوەی ئەنجومەنی پارێزگا ڕێکبخات، هەرچەندە یاسای ژمارە 35 ڕێگری دەکات لەپەراوێز خستنی هەر لایەن و پێکهاتەیەک لە حکومەتی خۆجێییدا. جگە لەمانە هۆکارێکی تریش ئەوەیە کە هەر کوتلە و پێکهاتە و تەنانەت حزبیش سەقفی داواکارییەکانی بەرزە و کەس لێی نایەتەخوار و جا ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ بێ متمانەیی پێکهاتەکان بەیەکتری یان خود هەر لایەنێک کە دەیەوێت زۆرترین پۆستی بۆخۆی هەبێت، بۆیە ئەگەر لایەنە سیاسیەکان خۆیان لەدەرەوەی ئەنجومەن ڕێکبکەون ئەوکات کۆبونەوەی ئەنجومەن ئاسان دەبێت."

سەرۆکی فراکسیۆنی پارتی دیموکراتی کوردستان دەشڵێت "من ئەگەر بڵێم ئەو سەردەمەی کورد کەرکوکی بەڕێوەدەبرد هەموو شتێک تەواو بوو، ئەوە ڕەنگە موجامەلەی تێدا بێت، ئەگەر بشڵێم بەو خراپیە بووە کە تورکمان و عەرەب باسی دەکەن، ڕاستییەکەی ئەوە زوڵمە. ڕەنگە خەڵکی کوردیش هەبوبێت کە ڕازی نەبووبێت لێمان، بۆیە هەموو لایەک پێویستمان بەوە بەخۆماندا بچینەوە. کورد ئێستا زوڵملێکراوترین پێکهاتەی کەرکوکە، چونکە زۆربەی بەڕێوەبەرایەتییە گشتی و شوێنە ستراتیژییەکان لەدەست کورد نەماوە، من دەڵێم دوای پێکهێنانی حکومەتی خۆجێی، کاتێک پۆستەکانمان وەرگرتەوە و خزمەتمان دەستپێکرد، ئەو کات با هەڵسەنگاندن بۆ ئیشەکانمان بکەن."

نەجات حسێن

نەجات حسێن،کەسایەتی سەربەخۆی تورکمان و بەرپرسی پێشوو

"ئێستا هاوشێوەی ساڵی 2007ە ، چۆن عەرەبەکان ئەوکات بەئێمەیان وت مەچنە دانوستان لەگەڵ کورد و ئەمەریکاییەکان بەیەکەوە، ئێمەش سێ مانگ چاوەڕێمان کرد، عەرەب ئەوکات شەش کورسی هەبوو، تورکمان نۆ کورسی، بەڵام ڕۆژێک بەیانی لەخەو هەستاین و وتیان عەرەب چووە لەگەڵ کورد و ئەمەریکاییەکان ڕێککەوتووە و جێگری پارێزگاری کەرکوکی وەرگرتووە. برا عەرەبەکان کە شەش کورسییان هەبووە و تورکمان نۆ کورسی، دەیانزانی ئەگەر لەگەڵ تورکمان بمێننەوە ناتوانن ئەو پۆستە وەرگرن و تورکمان وەریدەگرێت، سیاسەت هونەرە، بەڕاستی ئێستاش دەبێت تورکمانی کەرکوک بیربکاتەوە ئەگەر لەگەڵ عەرەب بمێنێتەوە پۆستی سەرۆکی ئەنجومەنی پارێزگا بەدەستناهێنێت و ناشتوانن حکومەتی خۆجێی پێکبهێنن، چونکە عەرەب شەش کورسی و تورکمان دوو کورسی کە یەکسانە بەهەشت، ناکاتە 1+5، بەڵام برا کوردەکان حەوت کورسی زاید دووی تورکمانیان دەبێت کە ئەوە دەکاتە ڕێژەی یاسایی پێکهێنانی حکومەتی خۆجێی، واتە ئێستا دەرفەتە کە تورکمان پۆستی سەرۆکی ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک وەربگرێ، لەڕووی یاساییەوە پۆستی پارێزگار و سەرۆکی ئەنجومەنی پارێزگار وەک یەکن، بەڵام برا تورکمانەکان ترسیان هەیە لە برا کوردەکان و دەڵێن، چۆن لە 2003 و 2004 برا کوردەکان هاتنەوە بۆ کەرکوک، زیادەڕەوی دەستی پێکرد، دەستییان گرت بەسەر زەوییەکان دەوروبەر و ئەوکات زۆر کێشەیان دروستکرد، بۆیە دەڵێن ئەگەر کورد بێتەوە جارێکی تر وەک ئەوکات دەکەنەوە، من قسەم لەگەڵ تورکمانەکان کردووە، وتومە ئێستا برا کوردەکان وانەماون و دەیانەوێت بێن خزمەتی کەرکوک بکەن، ئەو سەردەمەی 2003 و 2004 ڕۆیشت، ئێستا ئەوە نەما کورد بڵێ کەرکوک شارێکی کوردییە، تورکمان بڵێ شارێکی تورکمانیە، عەرەب بڵێ شارێکی عەرەبە، بەڵکو بابەتی کەرکوک لەدەستی کەرکوکییەکان دەرچووە، لە بەغدادە و ئێستا خودی سەرۆکوەزیرانی عێراق تورکمان و کورد و عەرەب کۆدەکاتەوە."

نەجات حسێن کە کەسایەتییەکی سەربەخۆی تورکمانە و بەرپرسی پێشووش بووە لە کەرکوک، دەڵێت "ئەوەندەی من زانیاریم هەیە، لەدواین کۆبونەوەدا، کورد و عەرەب ڕێککەوتون لەسەر حکومەتی خۆجێی و پۆستی پارێزگار کە دوو ساڵ بۆ کورد بێت و دوو ساڵ بۆ عەرەب، بەڵام ئەوەی بۆتە گرفت لەنێوانیاندا ئەوەیە هەرلایەنە و دەیەوێت دوو ساڵی یەکەم بۆخۆی بێت، چونکە بودجەی عێراق بۆ سێ ساڵ پەسەندکراوە، براکوردەکان دەیانەوێت لەم دوو ساڵەی یەکەم کە بودجەی هەموو عێراق و پارێزگاکان تەرخانکراوە، پۆستی پارێزگار وەربگرن تا بتوانن بەو بودجەیەی بۆ کەرکوک دانراوە خزمەتی شارەکە و هەموو پێکهاتەکان بکەن، برا عەرەبەکانیش بۆیە پێداگری لە دوو ساڵی یەکەمی وەرگرتنی پارێزگار دەکەن، چونکە حەوت ساڵە پۆستی پارێزگار لای ئەوانە، هەرچی پڕۆژەیە وەریانگرتووە بەهاوبەشی ئێستا بۆ هەر پڕۆژەیەک ئەنجامبدرێت لە 20% بۆ لە 30% لە مقاولەکە دەسێنن، بۆیە بەئاسانی وازناهێنن لەم کارە."

ئەو کەسایەتییە تورکمانە دەشڵێت "گەورەترین سودمەند لەم دۆخەی ئێستای کەرکوک برا عەرەبەکانمانن، ئەوان حەوت ساڵە ئەو پۆستەیان لەبەردەستە، ئەم هەموو پڕۆژە و سودەی دەیبینن بەبێ بوونی دەسەڵاتی چاودێری، بۆیە من بڕواناکەم ئەوان ڕۆژێک بێن بڵێن ئیتر تەواو وەرن با حکومەتی خۆجێی پێکبهێنن، باشترین چارەسەر ئەوەیە سەرۆکوەزیران هەفتەی داهاتوو خۆی کەسێک دیاری بکات وەک پارێزگاری کاتیی بۆ ئەوەی ئەو پۆستە لەدەستیان دەربهێنن، چونکە ئەوان حەز دەکەن ئەم دۆخە دوو ساڵی تر بمێنێتەوە و گفتوگۆکان درێژە بکێشێت. ئەگەر بڕیاری تورکمان بەدەستی من با، بەیانی دەچووم لەگەڵ کورد ڕێکدەکەوتم و پۆستی سەرۆک ئەنجومەنی پارێزگام بۆ تورکمان وەردەگرت، بەڵام تورکمان ئێستا بڕیار و بۆچون بەدەستی خۆی نییە و دەستوەردانی دەرەکی و هەرێمی هەیە لەسەرییان و شوێن برا عەرەبەکان کەوتوون. دۆخی ئێستای تورکمان وەک ئێستای شارەکە وایە، بەس حزبە تورکمانیەکان ناوێرن بڵێن، چونکە خەڵکی تورکمان لێییان قبوڵ ناکات، چونکە ئەوان پێشتریش لەبرا کوردەکان ڕازی نەبوون."