یونادم یوسف کەنا سکرتێری گشتی بزوتنەوەی دیموکراتی ئاشوری و هەروەها سەرۆکی لیستی ڕافیدەین لە پەرلەمانی عێراق دەڵێت سروودی ئەی ڕەقیب نیمچە توندڕەویـیەکی نەتەوەیی تێدایە و پاشان ئیسلامیـیەکانیش دەڵێن "ئیلحادی" تێدایە، بۆیە دەبێت هەرێمی کوردستان سروودێکی دیکەی نیشتمانی هەبێت کە ڕەنگدانەوەی هەموو پـێکهاتەکانی هەرێم بێت، دەشڵێت" ئێمە دەوڵەتی مەدەنیمان دەوێت تەنانەت نە پارتی و نە یەکێتی و نەگۆڕان هیچیان نایانەوێت دەوڵەتی دینی دروست بکەن لە هەرێمی کوردستان.
"ئەو مافانەی کە مسۆگەر کراوە لە دەستوری عێراقیدا دەبێت لە دەستوری هەرێمی کوردستانیشدا دیسانەوە بچەسپێت و باسبکرێتەوە"
لەسەرەتای وتووێژەکەدا سکرتێری گشتی بزوتنەوەی دیموکراتی ئاشوری دەربارەی بۆچوونییان لەسەر پرسی دەستوری هەرێمی کوردستان ڕایگەیاند " داخوازیەکانی ئێمە لەزۆر لەخاڵەکانی دەستوری عێراقیدا هاتوون و باس کراون، ئەو خاڵانەش دەبێت بچەسپێت لەناو دەستوری هەرێمی کوردستان چ لەلایەنی مەسەلەی مافەکان دەتوانم بڵێم نەتەوەیی بێت یان دینی بێت یان ڕۆشنبیری و زمانی و کەلەلتور بێت یان سیاسی بێت، ئەو مافانەی کە مسۆگەر کراوە لەلایەن پەرلەمانی بەغدادەوە دەبێت لە دەستوری هەرێمی کوردستانیشدا دیسانەوە بچەسپێت و باسبکرێتەوە، دواتر بەگشتی مەبدەئی شەراکەت-هاوبەشی و برایەتی و پێکەوە ژیان دەبێت بچەسپێت لەناو دەستور."
"هەندێک بڕگە لە سرودی نیشتمانی ئێستای کوردستان هەیە کە من پێم قبوڵ نیە"
یونادم یوسف کەنا ئەوەشی وت" بێجگە لە هەندێک مەسەلە هەن بۆنموونە لەگەڵ ڕێزم بۆ سروودی هەرێمی کوردستان لەوانەبێت برادەرانی ئیسلامیەکانیش پێی ڕازی نەبن چونکە بەڕای ئەوان کوفر دەکات بڕگەی "دینمان ئاینمان هەر کوردستان" واتە سرودی نیشتیمانی دەمارگیرییەکی نەتەوەیی تێدایە و ئیلحاد- بێباوەڕی تێدایە ئیسلامیەکان وادەزانن، من دەڵێم هەندێک دەقی تێدایە کە من پێم قبوڵ نییە دەڵێت "ئێمە ڕۆڵەی کەیخوسرەوین" کەیخوسرەوی فارس بوو، کورد نەبووە لەبەرئەوە دەبێت سروودێک بێت کە بگونجێت لەگەڵ هەموومان ڕەنگدانەوەی هەموو ئەو پێکهاتانەی هەرێمی کوردستان بێت هەروەها ئاڵای کوردستان دەبێت ئاڵایەک بێت بۆ هەموومان پێکەوە بێت."
" نامانەوێت دەستورەکە توندڕەوی نەتەوەیی و دینی تێدابێت بەڵکو دەبێت مەدەنی بێت "
کەنا جەختی لەوەشکردەوە" دەبێت ئاراستەی دەستوری هەرێمی کوردستان ئاراستەی دەمارگیری نەتەوەیی نەبێت، بەڵکو دەبێت ئاراستەیەکی نیشتیمانپەروەری بێت ئاراستەیەکی مەدەنی بێت من بەگشتی قسەدەکەم دواتر دادپەروەری بچەسپێت لەناو ئەو دەستورە، نامانەوێت دەستورەکە توندڕەوی نەتەوەیی و دینی تێدابێت بەڵکو دەبێت مەدەنی بێت، چونکە کێشەکە ئەوەیە ئەگەر بوترێت کوردستان واتە دەوڵەتێکی نەتەوەیی کوردی چۆن ئەمڕۆ ئیسرائیل کێشەیە و تاوانبارە سبەینێ و دوو سبەیش ئێمە تاوانبار دەبین ئەگەر دەوڵەتێکی نەتەوەیی دروست بکرێت واتە مانای ئەوەیە ئەوە خاکی کوردە و بێجگە لە کورد هیچ نییە ئەمەش کێشەیەکە دەبێت باسبکرێت."
"پێویستە باس لە گۆڕینی ئاڵای ئێستای کوردستان بکرێت"
یونادم یوسف کەنا باسی لەوەشکرد پێویستە ئاڵای ئێستای هەرێمی کوردستان بگۆڕێت، لەو ڕوەوە دەڵێت" جگە لە ئاڵا لەوانەیە ئاڵای کۆماری مەهاباد بێت بەڵام بەڕای من ئەوەش دەبێت باسبکرێت واتە ئاڵایەکی تایبەتی بە هەرێمی کوردستان هەبێت جگە لە ئاڵای نیشتیمانی بەڵام بۆ هەرێم ئیدارەیەکی تایبەتی بۆ ئەم میللەتانە دەبێت چۆن ئێمەی خەڵکی هەرێمی کوردستان لەگەڵ هەموو حیزبەکانی کوردستانیش وتیان ئاڵای عێراق ئاڵای (سەدام حسێن)ە و قبوڵی ناکەین هەتا ئەو ئاڵایە گۆڕا ئینجا هەرێمی کوردستان وەکو ئاڵا قبوڵی کرد کە بۆچوونی هەرێمیشی تێدابوو ئێستاش دەبێت ئاڵای کوردستان ئاڵایەکی وابێت دەربڕی هەموو پێکهاتەکانی بێت، لە هەرێمی کوردستان چ ئاڵا بێت چ سروودی نیشتیمانی بێت دەبێت دەربڕی پێکەوەژیانی خەڵکی هەرێم بێت و دەربڕی ئەو هەموو ئەو پێکهاتانە بێت ئینجا بەزۆری ئەمانە هەر نەتەوەیین، نەتەوەی کوردین ڕیزمان هەیە بۆ نەتەوەی کوردی بمێنێتەوە بەڵام دەبێت وابکرێت کە دەربڕی هەموومان بێت."
"بێگومان ئێمە نەتەوەی کورد نیین"
واتە ئێوە وەک مەسیحییەکان خۆتان بە کورد نازانن؟ لە وەڵامدا یونادم یوسف کەنا وتی" بێگومان نەتەوەی کورد نیین و زمان و مێژوو و دینی خۆمانمان هەیە کە ئەمانە هەموو مقەوماتی نەتەوەیەکە بەڵام ئێمە خەڵکی یەک نیشتیمانین، خەڵکی نیشتیمانی کوردستانین بەڵام کورد نیین، ئەم نیشتمانە کوردی تێدایە، تورکمان و عەرەبیشی تێدایە بێگومان زۆرینە کوردن لەوانەیە زیاتر 90% ی بێت لە هەرێمی کوردستان بەڵام ئەو نەتەوانەی تریش هەیە، هەر بۆ نمونە ئەمڕۆ ڕۆمانیا نزیکەی 20 نەتەوەی بچوکی تێدایە خۆ ناڵێن ئەوانە نەتەوەی ڕۆمانیاین بەڵکو دەوترێت خەڵکی ڕۆمانیان."
"ئەمڕۆ نەتەوەی گەورە کە حیزبێکی گەورەیە لە شوێنێکدا پارتی بێت یان یەکێتی بێت دەتوانێت کورسی مەسیحییەکان بۆخۆی بباتەوە ئەوکاتە نابێتە نوێنەری ئێمە "
بەڵام خۆ ئێوە ڕێژەی لە 11% تان بۆ دیاریکراوە لە هەرێی کوردستان کە هەم لە پەرلەمان وە هەم لە حکومەت بەشدارن؟
یونادم یوسف کەنا لەوەڵامدا وتی" ئەو مەسەلەیە زۆرباشە وەکو ژمارە بەڵام ئەوەی باش نییە لەهەڵبژاردنی ساڵی 1992 ڕێزگیرا لە ئیرادەی خەڵک کە نوێنەری خۆی هەڵبژێرێت ئەمڕۆ ئەوە نەماوە خەڵکی ئێمە نوێنەری خۆیان هەڵنابژێرن ئەمڕۆ نەتەوەی گەورە کە حیزبێکی گەورەیە لە شوێنێکدا پارتی بێت یان یەکێتی بێت دەتوانێت کورسیەکە بۆخۆی بباتەوە یەکێک لە دڵسۆزانی حیزبی خۆی فەرز دەکات لەناو میللەتی ئێمە ئەوکاتە نابێتە نوێنەری میللەت لەناو حکومەت دەبێتە نوێنەری پارتی لەناو میللەتی ئێمە واتە ئێستا واکراوە چوار ئەندام بەپشتیوانی برادەرانی پارتی هاتونەتە پەرلەمان یەک کەس هاتووە بەدەنگی خۆمان."
"بەڕاشکاوی لەگەڵ پارتی و یەکێتی و گۆڕان قسەمان کردووە... کە پێکهاتەکان وەک ئێستا کە ڕەنگی سیاسی ستەمکار بوو واتە نە ڕێز ماوە بۆ نەتەوەکە و نە بۆ ئیرادەی ئەو خەڵکە بەڵکو نوێنەری خۆیان فەرز دەکەن بەزۆرینە."
کەنا زیاتر لەسەر نوێنەرایەتی ئێستای مەسیحییەکان لە پەرلەمانی هەرێم و حکومەتی هەرێم قسەی کرد و وتی" ئێمە ئەو ڕۆژە ئاهەنگی سەری ساڵمانکرد 35 هەزار کەس لە گۆڕەپانی ئاهەنگەکەمان بوو خەڵکی تر پانزە بۆ بیست کەس بوون لە بارەگای خۆیان ئەمڕۆ ئەو پانزە بیست کەسە چوار پەرلەمانتاری هەیە بەڵام ئێمە یەک پەرلەمانتارمان هەیە ئەو 35 هەزارەی ئێستا بەڕاشکاوی لەگەڵ برادەرانی پارتی قسەمانکردووە و لەگەڵ یەکێتی و گۆڕان قسەمان کردووە دەبێت ئەو یاسایە بگۆڕێت چۆن لە ئێران و لە ئۆردن و لە دنیا پێکهاتە خۆی نوێنەری خۆی هەڵبژێت
پێکهاتە ڕەنگێکی نەتەوەییە یان ڕەنگێکی دینیە یان ڕەنگێکی سیاسیە کە ڕەنگی سیاسی ستەمکار بوو واتە نە ڕێز ماوە بۆ نەتەوەکە و نە بۆ ئیرادەی ئەو خەڵکە بەڵکو نوێنەری خۆیان فەرز دەکەن بەزۆرینە."
"ئێستا پارتی چوار نوێنەری لە ئێمە هەیە بەڵام ئێمە یەک نوێنەرمان هەیە لەخۆمان!"
سکرتێری گشتی بزوتنەوەی دیموکراتی ئاشوری لەسەر دابەش بوونی ڕێژەی پێکهاتەکان دواو و دەڵێت" پێنج کەس لە میللەتی کلد و ئاشوری و یەک ئەرمەنی و پێنج تورکمان، ڕۆژێک ئێمە چوارکورسیمان هەبوو برادەرانی پارتی یەک کورسیان هەبوو ئەمڕۆ پارتی چواری هەیە ئێمە یەکمان هەیە چونکە یاسا گۆڕا و میللەتی زۆرینە دەتوانێت دەنگ بدات هەرکەسێکی بیەوێت ئەو دەباتە پەرلەمان ئیتر نوێنەری میللەت بێت یان نوێنەری میللەت نەبێت گرنگ ئەوەیە حیزبی گەورە لێی ڕازی بێت تەواو بڕایەوە، ئەوکاتە نوێنەرایەتی ئەو میللەتە ناکات بەڵکو نوێنەرایەتی ئەو حیزبە دەکات."
"زۆر خاڵمان هەیە کە باس بکرێت... لەوانەیە لەم ڕۆژانەدا کۆبونەوەیەک بکەین "
لە وەڵامی ئەو پرسیارەی خاڵی سوری ئێوە وەک مەسیحییەکان چیە کە دەتانەوێت لە دەستوردا بچەسپێت؟ وەڵامەکەی یونادم یوسف کەنا بەمجۆرەبوو " زۆر خاڵمان هەیە ئێمە وەکو حیزبەکانی هەرێمی کوردستان لەوانەیە لەم ڕۆژانە کۆبوونەیەک بکەین، زۆر خاڵمان هەیە کە باسدەکرێت بەوردی بەڵام من بەگشتی قسەمکرد کە دادپەروەری بچەسپێت لەو هەرێمە و مافەکانی ئەو میللەتانە ڕەچاوبکرێت، زەمانەتی بدرێتێ، ئەو مەسەلانەی کە قبوڵکراون لەدەستوری عێراق لەماددەی (2) و (3) و (4) دواتر ماددەی (49) باسی نوێنەرایەتیمان لەپەرلەمان و باسی باری کەسێتیمان و باسی مافی ئیداری و سیاسی و ئەو شتانە دەبێت ئەو شتانەی میللەتان لەناو دەستوردا زەمانەت بکرێت ئەوکاتە ئێمە ڕازی دەبیین لەو دەستورەی کە مافی ئێمە ڕەچاو بکات و بپارێزێت."
"ئێمە دەوڵەتی مەدەنیمان دەوێت تەنانەت نە پارتی و نە یەکێتی و نەگۆڕان هیچیان نایانەوێت دەوڵەتی دینی دروست بکەن لە هەرێمی کوردستان "
لە وەڵامی ئەو پرسیارەی ئایا بۆچونتان چیە ئەگەر ئاینی زۆرینە (ئیسلام) بکرێتە سەرچاوەی سەرەکی داڕشتنی یاساکان یا یەکێک لە سەرچاوەکان؟
یونادم یوسف کەنا بەمجۆرە وەڵامی دا و دەڵێت" ئەگەر ئێمە دەوڵەتی مەدەنیمان بیەوێت ئەوە ناکرێت مافی دینەکانی تر پێشێل بکرێت ڕاستە لە بەغدادیش وتراوە بەڵام ناڵێت ئاینی ئیسلام سەرچاوەیەکی سەرەکیە بەڵکو دەڵێت "المصدر الاساسی للتشریع" واتە یەکێک لە سەرچاوەکانی یاسادانانە نەک هەموو شتێکە بێگومان هیچ کێشەیەکمان نییە لەگەڵ ئەوە بەڵام ئەگەر بڵێت " المصدر الاساسی" واتە تەواو دەوڵەتێکی دیینیە نەک دەوڵەتێکی مەدەنییە، باوەڕناکەم، هیچ حیزبێک لەو حیزبە گەورانەی هەرێمی کوردستان نە پارتی و نە یەکێتی و نەگۆڕان هیچیان بەرەو دەوڵەتی دینی نیین بەڵکو هەرهەموویان بەرەو نیشتیمانپەروەرییە بەرەو دیموکراسیەتە و بەرەو ئازادی و ئەو شتانە و بەرەو فرەییە واتە هیچ کامیان نایانەوێت دەوڵەتی دینی دروست بکەن لە هەرێمی کوردستان."
واتە ئێوە پێتان وایە سێ لایەنە سەرەکیەکەش بەوە ڕازی نابن دین ببێتە سەرچاوەی سەرەکی لەدەستور ئایا گفتوگۆتان لەوبارەیەوە لەگەڵدا کردون یا ئەوە چۆن دەزانن؟
یونادم یوسف کەنا لە وەڵامدا وتی" باوەڕ ناکەم ئەو کێشەیە بێتە پێش واتە دڵنیایین، ئەو حیزبانە ئاراستەیان دەوڵەتی مەدەنییە نەک دەوڵەتی دینی لەوانەیە هەندێک نەتەوەیی بن، وە ئەو نەتەوەییەش دەبێت چارەسەربکرێت لە بەرژەوەندی کورد و هەموومانە لە بەرژەوەندی هەرێمە لەناو دنیای ئەمڕۆی فرەیی بوون و دنیای دیموکراسیەت و مافی مرۆڤ، واتە توندڕەوی نەتەوەییش نەمێنێت."
Your browser doesn’t support HTML5
دەقی وتووێژەکەی ژیار محەمەد لەگەڵ یونادم یوسف کەنا Jun 3-021