یەکێتی نیشتمانی کوردستان لە ڕێگای فراکسیۆنەکەی لە پەرلەمانی عێراق، لە دادگایەکی بەغداد سکاڵای لەسەر هەژماری من تۆمارکرد، ئەمە لەکاتێکدایە حکومەتی هەرێمی کوردستان کە پارتی دیموکراتی کوردستان سەرۆکایەتی دەکات، جەخت لەسەر کارکردن بە هەژماری من دەکاتەوە بۆ پێدانی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم. ناکوکی نێوان هەردوو لایەنی سەرەکی حکومەتی هەرێمی کوردستان بەشێکی زۆری خەڵکی نیگەران کردووە و نازانن لە کۆتاییدا کار بە هەژماری من دەکرێت یان ئەوەی حکومەتی فیدراڵی عێراق کە بە "تەوتین" ناسراوە.
دەپرسین:
ناکرێت یەکێتی و پارتی لەناو حکومەتی هەرێم بە ڕێکەوتنێک لەسەر ئەم بابەتە بگەن؟
سیناریۆکان بۆ بڕیاری دادگاکەی بەغداد چین؟
موچەخۆرانی هەرێمی کوردستان لەم نێوەدا چی بکەن؟
لە بەرنامەی بابەتی ڕۆژ تاوتوێی پرسە کرا بە میوانداری:
دکتۆر فازڵ نەبی، پسپۆڕی بواری ئابوری و بریکاری پێشوتری وەزارەتی دارایی و ئابوری حکومەتی عێراق.
سروە محەمەد، ئەندامی فراکسیۆنی یەکێتی نیشتمانی کوردستان لە پەرلەمانی عێراق.
شوان کەلاری، بڕیاردەری فراکسیۆنی پارتی لە پەرلەمانی عێراق.
دکتۆر فازڵ نەبی:
بەڕاستی (تەوتین )و (هەژماری من)لە ڕووی یاسایی و ناوەڕۆک و شکڵ و داراییەوە هەر یەکێکە، چونکە لە تەوتین فەرمانبەر حساب بانکییەک دەکاتەوە کە مانگانە موچەکەی دەچێتەسەر و خەرجی دەکات، لە هەژماری منیش هەمان شتە، تەوتین بە عەرەبیە و بەکوردی هەژماری منە، جیاوازییان نییە.
کێشەکە کاتێک سەری هەڵدا کە ئەو کات بڕیاری دادگای فیدراڵی هەبوو نوسرابوو(تەوتین)لە بانکە فیدراڵییەکانی دەرەوەی هەرێم، بەڵام پاش ئەوەی هەژماری من سکاڵای تۆمارکرد، بە واژۆی سەرۆکی دادگای فیدراڵی بڕیاردرا کە تەوتین لە بانکە ئەهلییەکانیش دەکرێت بە مەرجێک متمانەپێکراوی حکومەتی عێراقی بن، بەڵام کێشەکە ئەوەیە خەڵک زیاتر متمانەی بە بانکە حوکمییەکانە وەک لە بانکە ئەهلییەکان، هەروەها بانکە حکومییەکان خزمەتگوزاری زیاتری وەک پێشینەکان هەیە، بۆیە پێمباشە پاش پێکهێنانی حکومەتی هەرێم لە داهاتوو نەک ئێستا چونکە ئێستا حکومەتی هەرێم ناتوانێت چاوەڕێیی بەغداد بێت پارەی بۆ بنێرێت.
بەبۆچونی من کێشەی هەژماری من و تەوتین ئێستا بووەتە کێشەیەکی سیاسی نەک هونەری، بۆیە کێشە بۆ هەژماری من لە دەڤەری سەوز دروستبووە، بۆیە بەبۆچونی من پارتی و یەکێتی دوای ڕێککەوتنیان بۆ پێکهێنانی حکومەتی نوێ دەبێت لەسەر کێشەی هەژماری من ڕێکبکەون چونکە کێشەکە زیاتر سیاسییە نەک هونەری.
یەکێتی نیشتمانی کوردستان حزبێکی گەورە و تێکۆشەرە، نەدەبووایە پەلە بکات لە بابەتی تۆمارکردنی سکاڵا لەسەر هەژماری من، دەبووایە بۆچونی خەڵکی پسپۆڕ وەربگرێت لەسەر بابەتی ئەو سکاڵایە، چونکە هەموو کەسێک پسپۆڕ نییە، ئەمڕۆ هەموو کەسێک تەنانەت لە بازاڕی شێخەڵاش لێمان بوونەتە شیکەرەوەی ئابوری و لەسەر لایەنی ئابوری قسە دەکەن، بەبۆچونی من سکاڵاکەی یەکێتی لەسەر هەژماری من لە بەغداد سەرکەوتوو نابێت و ڕەتدەکرێتەوە لەسەر بنەمای ڕوونکردنەوەی کۆتایی سەرۆکی دادگای فیدراڵی، چونکە ڕوونکردنەوەکەی سەرۆکی دادگا هەیە کە ئاماژەم پێیکرد دەڵێت (تەوتین)لە بانکە ئەهلییەکانیش دەکرێت بە مەرجێک باوەڕپێکراوبن لەلایەن بانکی ناوەندی عێراقەوە، بۆیە ئەوەی فۆرمی تەوتینی پڕکردووەتەوە یان فۆرمی هەژماری من، واتە ئەو کەسەی تەوتینی هەبێت یان هەژماری من، هیچ جیاوازی نییە، وەک ئەوە وایە بڵێیت "حەسەن کەچەڵ یان کەچەڵ حەسەن". تەوتین دەستەواژەی عەرەبیە و هەژماری من کوردییە هەردووکی یەک مانایە، ئەگەر فەرمانبەر هەژماری منی هەببێت یان تەوتین یاخود هیچیانی نەبێت هەر موچەی خۆی بەکاش لە ڕێگای وەزارەتەکەی خۆی وەردەگرێت، هێز نییە بە یاسا نەبێت موچەی فەرمانبەر ڕابگرێت.
دەبێت جیاوازی بکرێت لە نێوان هەژماری من و تەوتین لەگەڵ بایۆمەتری، وەزارەتی دارایی عەراق دەلێت، ئەو فەرمانبەرەی تا کۆتایی ساڵ بایۆمەتری نەبێت ئەوا موچەکەی ڕادەگیرێت.
سروە محەمەد:
ئێمە کێشەمان لەگەڵ هەژماری من ئەوەیە کە بە زۆر بە فەرمانبەرانی هەرێم دەکرێت، لەکاتێکدا ئەوە پێچەوانەی ڕێنماییەکانی وەزارەتی دارایی عێراق و بڕیاری دادگای فیدراڵییە کە لە بڕیارەکەیدا بە ڕوونی دەڵێت، تەوتین لە ڕێگای بانکە حکومییە متمانە پێکراوەکانی حکومەتی فیدراڵی عێراق دەکرێت کە ئەوانیش(بانکەکانی،ڕافیدەین، ڕەشید، تی بی ئای) ئێمەش وەک فراکسیۆنی یەکێتی خۆمان بە نوێنەری هەموو خەڵکی هەرێمی کوردستان بێ جیاوازی دەزانین، خۆمان بە بەرگریکاری مافی خەڵکی کوردستان و موچەکانیان دەزانین، پێویستە فەرمانبەرێک لە سلێمانی لە دهۆک، هەولێر، بەغداد، نەجەف، هەموو پارێزگاکانی عێراق و هەرێم بێ جیاوازی موچەکانیان زامن بێت لەکاتی خۆیدا موچە وەربگرن، ئیتر کاتی ئەوەیە کۆنترۆڵکردنی موچەی فەرمانبەرانی هەرێم کۆتایی پێبێت، ئەو سێ بانکەی لە تەوتیندا هەن(ڕەشید، ڕافیدەین، تی بی ئای)بانکی باوەڕپێکراوی عێراقین بۆ تەوتینکردنی موچە، تا چیتر فەرمانبەر موچەی بە پاشەکەوتکراوی یان چارەکە، موچە یاخود، بەغداد پارەی نارد هەرێمی کوردستان دابەشی ناکات یان هەرێمی کوردستان بەغداد تۆمەتبار دەکات، نەهێڵرێتەوە و کۆتایی بەو بارگرانیانە بهێنرێت کەلەسەر موچەخۆر دەمێنێتەوە.
ناوەڕۆکی سکاڵاکەی فراکسیۆنی یەکێتی لە دادگا، لەسەر هەژماری من بریتییە لە دووخاڵ، یەکەم، فەرمانبەرانی هەرێم بە زۆرە ملێ ناچار بەپڕکردنەوەی هەژماری من نەکرێن، دووەم، هەریەک لە عێراق و هەرێم پابەند بکات بە بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی عێراقەوە، کە ئاماژە بەوە دەکات تەوتینکردن لە ڕێگای بانکە فیدراڵییەکانی عێراقەوە بێت تا وەکو سەری ساڵی نوێ نەجاتمان بێت لە کێشەی تەوتینی موچە.
داواکەی ئێمە لەسەر ئەوەیە ناکرێت فەرمانبەر ناچار بەپڕکردنەوەی هەژماری من بکرێت بۆ تەوتین، بەپێچەوانەشەوە ناکرێت فەرمانبەر ناچار بکرێت بۆ بانکە فیدراڵییەکان، دەبێت فەرمانبەران ئازاد بکرێن خۆیان هەڵبژێرن دەیانەوێت موچەکانیان لەکوێ وەربگرن.
بۆ یەکلایکردنەوەی سکاڵاکە چاوەڕێیین دادگا ڕێوشوێنەکان تەواو بکات وە هەر بڕیارێکیش لەدادگاوە دەربچێت ئێمە ڕێزی لێدەگرین، تا دواساتیش بەرگری لە مافی موچەخۆران و خەڵکی کوردستان دەکەین.
فەرمانبەرانی هەرێم بۆیە متمانەیان بە هەژماری من نیە، پێییان وایە هەژماری من دەبێتە هۆی ئەوەی کێشە بۆ موچەکانیان دروست ببێت، دووبارە پاشەکەوتی موچەی لێبکرێتەوە، دووبارە ببێتەوە چارەکە موچە، ئەوە خۆی بۆ خۆی کێشەیەکی گەورەیە.
هەر فەرمانبەرێک هەژماری منی هەیە ئاساییە دەتوانێت بیگوازێتەوە بۆ یەکێک لە بانکە فیدراڵییەکانی عێراق لە تەوتین(ڕەشید،ڕافیدەین،تی بی ئای).
سەبارەت بەوەی دەوترێت (تی بی ئای)ش لە هەژماری منە، هەفتەی پێشوو تی بی ئای گرێبەستەکەی لەگەڵ هەژماری من کرد، من بەو(تی بی ئای)یەی لەناو هەژماری من هەیە ناڵێم تەوتین، چونکە پارەی موچەخۆرانی ڕاستەخۆ لەڕێگای حکومەتی عێراقەوە بۆ ناچێت بەڵکو لەڕەگای هەژماری منەوە تەمویل دەکرێت.
شوان کەلاری:
من پێموایە نەدەبوو یەکێتی ئەو سکاڵایە تۆمار بکات، چونکە ئێمە قەوارەیەکی دەستوری و یاسایین، حکومەت و دامەزراوەیی یاسایی خۆمانمان هەیە، هەروەها یەکێتی، کاک قوباد تاڵەبانی و تیمی یەکێتی لە حکومەت لایەنێکی سەرەکی بوون لە بڕیاری دروستکردنی هەژماری من کە سیستمی بە ئەلیکترۆنیکردنی موچەیە، بە بۆچونی من ئەمە جۆرێکە لە ئیزدواجییەت،ڕۆژی چوارشەممە کاک قوباد و تیمی یەکێتی بەشداربوون لە کۆبونەوەی ئەنجومەنی وەزیران دەکرا لەوێ باسی هەژماری من بکەن، کاک قوباد خۆی بۆچونی ئیجابیە لەسەر هەژماری من، مەعقولە سەرۆکی حزبێک وەک بانگەشەی هەڵبژاردن بابەتی هەژماری منی کردە بانگەشە.
لە 80%ی بابەتی (تەوتین)بە هەڵە لە خەڵک تێگەیەنراوە، خەڵک وادەزانێت کە(تەوتین)ی کرد، ئیتر لە ماڵەوە دادەنیشێت ڕاستەوخۆ لە بەغدادەوە موچەکەی بۆ دەخرێتە سەر حسابەکەی، نەخێر ڕاستییەکەی بەو جۆرەیە وەک گریمانە بڵێین هەژماری منیش هەر نەمێنێ لە کوردستان، هەزار جار تەوتین بکرێت دەبێت موچەی فەرمانبەرانی هەرێم هەر بە فلتەری حکومەتی هەرێمدا تێپەڕێت، ئەگەر وەک گریمانە هەژماری منیش نەمێنێت، چونکە دەبێت مانگانە وەزارەتی دارایی هەرێم لیستی موچە ئامادە بکات ، لەگەڵ وەزارەتی دارایی عێراق ڕێکبکەوێت، خۆ عێراقیش دەبێت گۆڕانکاری لە فەرمانبەران لە پلەبەرزکردنەوە و مۆڵەت و خانەنشین بون و بڕینی یاسایی موچەی فەرمانبەر و سزادانی بزانێت ئینجا بەپێی ئەوە مانگانە موچە بنێڕێت.
هەژماری من پرۆسەیەکی پێشکەوتووی خۆماڵییە گوناه نییە لە خۆڕا دژی بین، لە کاتێکدا بانکەکان بانکی خاوەن ناوبانگی باشن، حکومەتی عێراقی و بەرپرسانی عێراقی بە ڕاستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ پشتگیری هەژماری من دەکەن ئەوەتا (تی بی ئای)یشییان والێکرد بێتە ناو پرۆژەکەوە.
تەوتین واتای ئەوە نییە کە بوترێت هەموو مانگێک لەکاتی خۆیدا موچە بدرێت، بەڵکو پەیوەندی هەیە بەکێشەکانی نێوان هەرێم و بەغداد، دوای ئەوە ئەم ڕەشکردنەی حکومەتی هەرێم بۆچی! سەرۆکی یەکێتی کە دەڵێت هەژماری من هی کەسێکە کە مەبەستی سەرۆکی حکومەتە، خۆ براکەی خۆی لە ئەنجومەنی وەزیران پەسەندی کردووە ئەگەر ڕاست دەکەن با تیمی یەکێتی هەر ئەو رۆژە بەیاننامەیەکیان دەربکردایە بیانوتایە کە حکومەت بەنیازی پڕۆژەیەکە کە لەبەرژەوەندی خەڵکدا نییە لەبەرژەوەندی کەسێکە، مەعقولە ئێستا کە کارەکە لە 80%ی تەواو بووە دێن بۆ بانگەشەی هەڵبژاردن بەکاریدەهێنن، ئەمە سەرەڕای ئەوەی کاتی تۆمارکردنی سکاڵاکەی یەکێتی لەبەغداد کاتێکی باش نەبوو، ئەو ڕۆژەی جەماعەتی حەلبوسی پەلاماری دکتۆر شاخەوان و ئەوانیان دا ئەوان هاتن واژۆیان کۆکردەوە.