گفتوگۆکانی نێوان سیاسەتمەدارانی پارتی دەمی لایەنگری کورد و سەرکردە کوردە زیندانیکراوەکان لە هەوڵی کۆتاییهێنان بە شەڕی 40 ساڵەی نێوان تورکیا و پارتی کرێکارانی کوردستان " پەکەکە " پەرەی سەندووە.
هەوڵەکانی ئاشتی لە کاتێکدا دێت کە ناسەقامگیری زیادیکردووە و گۆڕانکاری بنەڕەتی ناوچەکە دەگۆڕێت. لەوانە شەڕی بەردەوامی ئیسڕائیل و حەماس لە غەززە و لاوازبوونی گروپی چەکداریی حزبوڵا لە لوبنان و دووبارە ڕێکخستنەوەی دەسەڵات لە سوریا دوای ڕووخانی بەشار ئەسەد.
ئەم پرۆسەیە لە مانگی 10 دا لەلایەن دەوڵەت باخچەلییەوە دەستیپێکرد کە نەتەوەپەرستێکی توندڕەوە و هەمیشە دژایەتی هەر سازشێکی کردووە بۆ ناسنامە و مافەکانی کورد.
لەو کاتەوە، ڕووخانی ئەسەد لە هێرشێکی یاخیبوواندا شەڕی نێوان گروپە چەکدارییەکانی سەر بە تورکیا و هێزە کوردییەکانی باکووری سوریای چڕتر کردووەتەوە.
هێزەکانی سوریای دیموکراتیک کە لە ماوەی 10 ساڵی ڕابردوودا باکووری ڕۆژهەڵاتی سوریایان کۆنتڕۆڵ کردووە، لە ژێر هێرشی سوپای نیشتمانی سوریادان، کە گروپێکی چەکداریی چەترییە بۆ ئەو گروپانەی کە شەڕ لە بری تورکیا دەکەن لە سوریا.
لەم دواییانەدا ئەندامانی باڵای پارتی یەکسانی و دیموکراسی گەلان " پارتی دەم " لەگەڵ عەبدوڵا ئۆجەلانی سەرکردەی زیندانیکراوی پەکەکە و سەلاحەدین دەمیرتاشی کەسایەتی دیاری بزووتنەوەی کورد لە تورکیا کۆبوونەوە. هەروەها لەگەڵ سەرکردەی پارتە سیاسییەکانی دیکەدا کۆبوونەتەوە بۆ ڕوونکردنەوەی گفتوگۆکانییان.
پارتی کرێکارانی کوردستان لە ساڵی 1984 ەوە لەگەڵ تورکیادا لە شەڕدایە، سەرەتا ئامانجی دامەزراندنی دەوڵەتێکی کوردی بوو لە باشووری ڕۆژهەڵاتی تورکیا کە زۆرینەی دانیشتوانەکەی کوردن. بە تێپەڕبوونی کات، ئامانجەکە گۆڕا بۆ هەڵمەتێک بۆ سەربەخۆیی و ماف بۆ کوردەکانی ناو تورکیا.
ئۆجەلان لە ساڵی 1999 دا لە کینیا دەستگیرکراوە و لە دوورگەی ئیمرالی لە دەریای مەڕمەڕە زیندانی کراوە و تا ئەمڕۆش لەوێ ماوەتەوە.
ئۆجەلانی تەمەن 75 ساڵ وەک سیمبولێک بۆ سەربەخۆیی و مافەکانی کورد سەیر دەکرێت و بەردەوامە لە کاریگەرییەکانی لەسەر بزووتنەوەی کوردی، پەیامەکانی ڕابردووی لە ڕێگەی ئەندامانی خێزان و پارێزەرەکانەوە لە دەرەوەی تورکیا و عێراق و سوریا دەگوازرێتەوە.
لە پەیامێکدا کە برازاکەی لە مانگی دوانزەدا بڵاویکردەوە، ئۆجەلان وتی دەسەڵاتی هەیە کۆتایی بە شەڕەکە بهێنێت ئەگەر هەلومەرج گونجاو بێت.
لە مانگی 10 دا، باخچەلی کە هاوپەیمانێکی نزیکی سەرۆکی تورکیا ڕەجەب تەیب ئەردۆغانە پێشنیاری کرد ئەگەر ئۆجەلان واز لە توندوتیژی بهێنێت و پەکەکە هەڵبوەشێنێتەوە، ئەوا ئازاد دەکرێت. ئەمە وەرچەرخانێکی گەورە بوو بۆ ئەو سیاسەتمەدارە توندڕەوە کە پێشتر بە توندی پشتگیری لە کردەوەی سەربازی تورکیا دەکرد دژی پەکەکە و هاوپەیمانەکانی لە سوریای دراوسێی و بیرۆکەی دانوستانی ڕەتدەکردەوە.
ئەردۆغان پشتگیری لە هەڵوێستەکەی باخچەلی کردووە.
کاردانەوەی جیاواز لە نێوان سیاسەتمەداران و شیکەرەوەکان هەیە سەبارەت بە پێشنیارەکانی هەوڵە نوێیەکە بۆ ئاشتی. هەندێکییان بە دەرفەتێکی مێژوویی ناوی دەبەن و هەندێکی دیکەیان بە توندی دژایەتی هەر بیرۆکەیەکی نواندنی نەرمی دەکەن بەرامبەر ئۆجەلان و پەکەکە.
پەکەکە لە هێرشەکەی ئەم دواییەدا بۆ سەر کۆمپانیایەکی ئاسمانی تورکیا لە دەرەوەی ئەنقەرە کە بووە هۆی کوژرانی ژمارەیەک کەس، مشتومڕەکەی ئاڵۆزتر کرد.
لە ماوەی ساڵانی ڕابردوودا چەندین هەوڵی ئاشتی لە نێوان تورکیا و پەکەکەدا هەبوون، لەوانە دانوستانە نهێنییەکان لە ئۆسلۆی نەرویج لە ساڵی 2009 تاوەکو ساڵی 2011. بەڵام هیچییان ئەنجامیان نەبووە.
دوایین هەوڵ بۆ گەیشتن بە ڕێککەوتنی ئاشتی لە نێوان ساڵانی 2013 و 2015 دا بووە بە زنجیرەیەک گفتوگۆ لە نێوان بەرپرسانی تورکیا و ئۆجەلاندا کە ئاگربەستییان ڕاگەیاند و پەکەکە چەکدارەکانی کشاندەوە بۆ بنکەکانی لە باکووری عێراق.
بەرپرسانی تورکیا هەنگاویان گرتەبەر بۆ باشترکردنی مافەکانی کورد، لەوانە ڕێگەدان بە پەخش بە زمانی کوردی. پرۆسەکە لە مانگی حەوتی ساڵی 2015 دا شکستی هێنا، دوای زنجیرەیەک لە هێرشی توندوتیژیی، لەوانە هێرشێکی داعش کە بووە هۆی کوژرانی 33 چالاکەوانی لایەنگری کورد.
لەو کاتەوە تورکیا سەرکوتکاری کردووە دژی بزووتنەوەی لایەنگری کورد و هەزاران کەسی زیندانی کردووە، لەوانە سەرۆکی پێشووی پارتی سیاسی لایەنگری کورد سەڵاحەدین دەمیرتاش بە تۆمەتی پەیوەندییەوە بە پەکەکەوە.
ئەم هەوڵە نوێیەی ئاشتی لە کاتێکدایە کە تورکیا و کورد هەردووکییان هەوڵی ئاسایشی خۆیان دەدەن بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئاستەنگەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست.
لەگەڵ ئەوەشدا هەندێک پێیان وایە ئامانجی سەرەکی هەوڵەکانی ئاشتبوونەوە ئەوەیە کە حکومەتەکەی ئەردۆغان دەیەوێت پشتیوانی کوردەکان بەدەست بهێنێت بۆ دەستوورێکی نوێ کە ڕێگەی بدات دوای ساڵی 2028 لە دەسەڵاتدا بمێنێتەوە، کاتێک ماوەی سەرۆکایەتییەکەی تەواو دەبێت و بەپێی دەستووری ئێستای تورکیا ناتوانێت جارێکی دیکە خۆی بۆ سەرۆکایەتی کاندید بکاتەوە.
باخچەلی بە ئاشکرا داوای دەستوورێکی نوێی کردووە، دەڵێت گرنگە ئەردۆغان لە دەسەڵاتدا بمێنێتەوە بۆ داهاتووی تورکیا. ئەردۆغان و باخچەلی گوایە هەوڵی بە دەستهێنانی پشتیوانی پارتی دەم دەدەن لە پەرلەماندا.
سەرچاوە/ AP
