لە ماوەی رابوردوودا لە زۆر لاوە داوا کرا، هاوار کرا، تکا کرا، ، هاوار وا مەکەن، دەسکەوتەکان بپارێزن، ئەوانەی بە خوێنی هەزاران بە دەست هاتووە لە دەستی مەدەن، بەڵام " کارەساتەکەی کەرکوک" سەڵماندی کە کەس گوێ لەو داخوازی و هاوار و تکا و پاڕانەوانەدا نییە، تەنها بریار ئەوەیە کە لە " پشتی پەردەوە دەدرێت" بازرگانان بە کەرکوک بازرگانیان کرد و وەکو دیاری خرایە سەر لەپی دەست و پێشکەش بە حەشدی شەعبی کرا
پێش ماوه‌یه‌ک ئه‌نجومه‌نی باڵای رفراندوم گۆڕدرا و بوو به ئه‌نجومه‌نی سه‌رکردایه‌تی سیاسی کوردستان – عێراق، پێش ئه‌وه‌ی زۆری هاووڵاتیان بزانن بۆ ئه‌و گۆڕانکایه، داشه‌که‌یان لێکرده‌وه و بوو به ئه‌نجومه‌نی باڵای سیاسی کوردستان و دیسان مرۆڤ سه‌ری لێ شێوا ئاخۆ له‌مه‌و دووا په‌رله‌مان بریار ده‌ره، ئه‌نجومه‌نی باڵای سیاسی کوردستان وه یاخود بارزانی. هه‌ر وه‌کو بینیمان له کۆبۆنه‌وه‌ی دوێنی 10/15 ی دۆکان، هه‌موو شتێک به ناوی پارتی و یه‌کێتیی بڵاوکرایه‌وه.
توره کۆمه‌ڵایه‌تیه‌کان توری بێ توره وه هه‌موو شتێک تێدا بڵاو ده‌بێته‌وه و له وێژه‌نگدانی راست و نه راست جار هه‌یه کارێکی ئاسان نییه. سه‌باره‌ت به بارودۆخی که‌رکوک و ناوچه‌کانی ده‌وروبه‌ری هه‌ندێ له میدیا و توره کۆمه‌ڵایه‌تیه‌کان شه‌یپۆڕی شه‌ر لێ ئه‌ده‌ن و به‌شێکی تر ده‌ڵێت ناوچه‌که ئارامه. ئاخۆ له راستیدا هیچ مه‌ترسیه‌ک له ئارادایه وه بارودۆخه‌که به چ شێوه‌یه‌که؟
سه‌رۆکی وڵاته یه‌کگرتووه‌کان دانڵد ترامپ هه‌ر له سه‌ره‌تای هاتنه سه‌ر کار رێبازێکی دژه‌به‌رانه‌ی به‌را‌مبه‌ر به کۆماری ئیسلامی ئێران گرتوه‌ته به‌ر و ئێستاکه‌ش ترامپ به نیازی هه‌لوه‌شانه‌وه، ده‌ستکاری وه یاخود رێکه‌وتنێکی نوێ دایه، که به‌م هه‌نگاوه ده‌سه‌ڵاتدارانی ئێرانی تۆڕه کردووه و ئێرانیش هه‌ڕه‌شه ده‌کات.
هه‌رچه‌ند په‌یوه‌ندیه‌کانی عه‌ره‌بستانی سعودی له‌گه‌ڵ روسیا به‌و شێوه‌ی ئه‌مه‌ریکادا نییه، به‌ڵام روسیا هه‌ر له ساڵی 1926 وه وه‌کو یه‌کمین وڵاتی نه عه‌ره‌ب دانی به عه‌ره‌بستانی سعودی داناوه و په‌یوه‌ندی هه‌بوه، واته پاش 40 رۆژ له درووستبوونی عه‌ره‌بستان، وه له چه‌ندین ساڵی رابوردووه‌وه ئه‌م په‌یوه‌ندیانه په‌ره‌ی سه‌ندووه تا ئه‌م رێکه‌وتنه‌ی دوواییه‌یاندا.
زۆر که‌سان باس له‌و ده‌که‌ن ئه‌وه فه‌ره‌تر له 10 رۆژ به‌سه‌ر ئه‌نجامدانی رفراندومدا تێپه‌ری و هێشتا هیچ هه‌نگاوێکی تر دانه‌نراوه. ئایا چاوه‌رێ شتێکی گه‌وره‌تر له‌وه ده‌کرێ؟
دوێنی ته‌رمه‌که‌ی مام جه‌لال پێچراوو به ئاڵای کوردستان له ئه‌ڵمانیاوه گه‌یشته شاری سلێمانی و پاش به‌رێوه‌چۆنێکی شایسته له خاکی نیشتمان و سه‌رزه‌مینی داێکیی به خاک سپاردرا.
دیاره ژیان له کۆتاییدا شه‌قامێکی بن به‌ست، خیابانێکی بن به‌سته و کۆتایی کاروانی ژیانی تاکه‌کانه. مردن هه‌ر مردنه به‌ڵام هه‌ندێک جار مردنی که‌سانێک به قورسایی شاخێکه.
له میدیا کوردیه‌کانه‌وه پێکێنانی" سه‌رکردایه‌تی سیاسی کوردستان – عێراق " راگه‌یندرا. هه‌ر به‌و شێوه‌ی راگه‌یاندنی رفراندوم له پڕدا بۆ زۆر که‌سان جێ سه‌ر سورمان بوو، راگه‌یاندنی سه‌رکردایه‌تی سیاسی کوردستان دیسان جێ سه‌ر سورمانه. ئایا ئه‌مه دیسان بریارێکی له پڕدایه، یاخود زه‌مینه سازی و کاری بۆ کراوه؟
میدیا و دام و ده‌زگاکانی راگه‌یاندن وه‌کو ستێرن، سوکان یان فه‌رمانی ماشینن که به هه‌ر شێوه‌یه‌ک بته‌وێ کۆمه‌ڵگاێ پێی بسۆڕێنی و کاریگه‌ری ئه‌رێنی و نه‌رێنی له‌سه‌ر شه‌قامی کوردیدا هه‌بێت. ئاخۆ میدیای کوردی له باشوری کوردستان له چه‌ند رۆژانی رابوردووێ رفراندومدا هه‌ڵس و که‌وتیان به چ شێوه‌یه‌ک بوو؟
هه‌ر به‌و پێیه که‌م بوه سه‌رۆکی وڵاتێک وه یاخود سه‌رۆکی پارتێک به پارته کوردیه‌کانیشه‌وه، پاش به‌سه‌ر چووێ تیرمه‌که‌ی به ئاسانی ده‌ستبه‌رداری پۆسته‌که‌ی بێت، به‌ڵام له رۆژئاواێ کوردستان پارتی یه‌کێتیی دیمۆکراتێک PYD ئه‌و نه‌ریته‌ی شکاندوو و هه‌ردوو هاووسه‌رۆکه‌که‌ی سالح موسلم و ئاسیا عه‌بدوڵا خۆیان هه‌ڵنه‌بژارده‌وه و له جیاتی ئاێشه حه‌سۆ و شاهۆز حه‌سه‌ن هه‌بژێدران.
گومانی تێدا نییه به پێی هه‌موو پێوانه نێۆنه‌ته‌وه‌ییه‌کان، بریاری ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی UNی ژماره 1514 له 12 دیسامبری ساڵی 1960، فه‌رمانه 14 خاڵه‌که‌ی وودرۆ ویڵسن Woodrow Wilson وه له په‌رتۆکی ساڵی 1914 ڤلادمیر لینین Vladimir Lenin، کورد مافی ره‌وای خۆێ هه‌یه له دیاریکردنی چاره‌نووسی خۆێ.
هه‌رێمی کوردستان له زۆر رووه‌وه ئاماژه‌ی پێی ده‌کرا به عێراقی تر وه هه‌ر زوو گه‌شه‌ی کرد و بوه نموونه له سه‌رانسه‌ر جیهان، به‌ڵام له پڕ تووشی ته‌نگه‌ژه‌یه‌ک بوو وه له ده‌رئه‌نجام هاووڵاتیانی هه‌رێمیشی تووشی مه‌ینه‌تیه‌کی هه‌ره گه‌وره‌ی کرد که تا ئێستاش به ده‌میه‌وه ده‌ناڵێنن و نه رێگایه‌ک له‌به‌ر چاو گیراوه وه نه رێگایه‌شی له‌به‌ر گرتووه بۆ ده‌رباز بوون له‌و ته‌نگه‌ژه‌دا.
پاش بریاردان له‌سه‌ر رفراندوم، خانه‌قین وه‌کو یه‌کێک له شاره ستراتیژ،هه‌ستیار و گرنگه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێمی کوردستان و هاوده‌نگ له‌گه‌ڵ شاره‌کانی تری هه‌رێمدا ئه‌مرۆ له ده‌نگدانه‌کاندا بۆ رفراندوم له‌سه‌ر سه‌ربه‌خۆیی کوردستان به‌شداریان کرد.
ئه‌مرۆ ئه‌ڵمانیه‌کان بۆ هه‌ڵبژاردنی راوێژکارێکی نوێ ده‌چنه بنکه‌کانی ده‌نگدان. ئه‌نگیلا میرکل دیاره شانسێکی زۆرتری هه‌یه بۆ ئه‌وه‌ی جارێکی تر بباته‌وه و بۆ چواره‌مین تیرم له‌سه‌ر ده‌سه‌ڵات بمێنێته‌وه.
سه‌ره‌رای پێیداگری له لایهن کاربه‌ده‌ستانی هه‌رێمه‌وه بۆ ئه‌نجامدانی رفراندوم له 25 ئه‌م مانگه وه به له‌به‌ر چاوگرتنی هه‌ڵویستی وڵاته یه‌کگرتووه‌کان، نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان و هه‌ڕه‌شه‌کانی ئێران و تو‌رکیا، ئایا پێشبینی کردن کارێکی ئاسانه ئاخۆ ئه‌م رفراندومه ئه‌نجام ده‌ردرێ یان نه؟
دیاره ده‌ستور سه‌رچاوه‌ی یاساکانه و وڵات به پێی ئه‌و یاسایانه به‌رێوه ده‌چێت، به‌ڵام تا ئێستا و پاش 25 ساڵ هه‌رێمێک که داوای سه‌ربه‌خۆیی ده‌کات هێشتا خاوه‌ن ده‌ستورێک سه‌ربه‌خۆ نییه. هه‌رێمی کوردستان چۆن پشت به ده‌ستۆرێک ده‌به‌ستێت که وه‌کو ده‌ڵێن نه‌ک هه‌ر پڕه له که‌م و کۆڕی به‌ڵکو به پێی ئه‌و ده‌ستوره پێشیلی له مافه‌کانی کورد کراوه؟
پێکهاته‌ی کورده فه‌یلیه‌کان به‌شێکی دانه‌بڕاوون له گه‌لی کورد، به‌ڵام له زۆر رووه‌وه چ له لایهن خودی کورد و ده‌سه‌ڵاتدارانی کوردیه‌وه وه یاخود حکومه‌تی ناوه‌ند پشت گوێ خراوون. له 23 ئه‌م مانگه یه‌کمین کۆنگره‌ی دامه‌زرینه‌ری به‌ره‌ی فه‌یلیه‌کان له شاری به‌غدا به‌رێوه ده‌چێت.
رێکخراوه‌ی گه‌لانی ژێر گه‌ڤه (هه‌ڕه‌شه) به‌شی رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌راست که بنکه‌که‌ی له ئه‌لمانیادایه له بڵاوکراوه‌یه‌که‌دا پشتێوانی خۆێ له رفراندومی هه‌رێمی کوردستان راگه‌یاندووه.
له هه‌وڵدانه‌کانی کۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی کوردستان KNK بۆ یه‌کێتیی نه‌ته‌وه‌یی " کۆنفرانسی راوێژی نه‌ته‌وه‌یی بۆ رۆژهه‌ڵاتی کوردستان له رۆژانی 16-17 سیپتامبر له ستۆکهوڵم به‌رێوه ده‌چێت که به پێی راگه‌یندراوی که‌نه‌که 25 پارت و رێکخراو و فه‌ره‌تر له 200 که‌سایه‌تی بۆ ئه‌و کۆنفرانسه بانگهێشت کراوون.
زیاتر نیشـان بده
